De Alde Feanen – Lancaster
Het is de nacht van 4 op 5 september 1942. Een Lancaster bommenwerper met aan boord vier Britse en drie Canadese bemanningsleden is onderweg vanuit Engeland naar Duitsland om de Focke Wulf-vliegtuigfabrieken in Bremen te bombarderen. Ze zijn niet alleen: nog 250 vliegtuigen zijn die nacht onderweg met dezelfde missie: het bombarderen van tactische Duitse doelen. Er spreekt moed en vertrouwen uit de brieven die de bemanningsleden hun vrouwen vanaf de vliegbasis in Syerston schrijven, maar in de romp van de kist heerst vooral spanning. En terecht: de bemanning heeft voor 24 vluchten getekend en voor iedere vlucht bestaat een kans van 1 op 24 om neer te storten.
De laatste vlucht
Duits afweergeschut neemt vanaf de Waddeneilanden de Lancaster R5682 onder vuur. Met twee kapotte rechtermotoren zet piloot Peter Joslin koers naar Fryslân om een noodlanding te maken. Als het bericht van het aangeschoten vliegtuig vliegveld Leeuwarden bereikt, krijgt de Duitse piloot Heinz Vinke opdracht om de Lancaster definitief uit te schakelen. Vinke is dan al in de lucht en als hij even later vanuit zijn Messerschmitt 110 het aangeschoten vliegtuig op ongeveer 4700 meter hoogte ziet vliegen, neemt hij de bommenwerper onder vuur en schiet raak.
Rond 02.45 uur krijgt de bemanning van Peter Joslin de opdracht het brandende vliegtuig te verlaten. Een voor een springen zij met hun parachutes uit het vliegtuig. Joslin slaagt erin de bommen af te werpen maar kan niet meer op tijd springen en stort met zijn vliegtuig om 02.51 uur neer. Twee anderen overleven de sprong niet. De overige vier landen goed maar brengen de rest van de oorlog door in Duitse krijgsgevangenkampen.
Vuilstortplaats verbindt het verleden met een gezonde toekomst
Het ruim dertig meter brede toestel boorde zich op 5 september 1942 in de oever van vuilstortplaats Ald Dwinger. Het eiland Ald Dwinger, aan de rand van Nationaal Park De Alde Feanen, is van 1921 tot 1962 door de stad Leeuwarden gebruikt als vuilstortplaats. De afgelopen decennia heeft de natuur haar gang kunnen gaan. Dit unieke stukje natuur willen de provincie Fryslân en It Fryske Gea graag behouden. De provincie Fryslân heeft de vuilstortplaats ‘ingepakt’. Dat zorgt ervoor dat het omringende natuurgebied niet via het grondwater vervuild kan raken. Het vliegtuigwrak van de neergestorte Lancaster R5682 lag in de weg en moest worden geborgen.
Om de bemanning en het offer dat zij hebben gebracht te eren, liet de provincie Fryslân een monument ontwerpen door de Friese architect Nynke Rixt Jukema. De zwaluwhaven symboliseert ‘het leven’ dat teruggebracht wordt op de plaats van de crash. Tot 16 juli 2023 was de expositie ‘Geraakt.
