Wij & Wadvogels Ferwert en Blije Bûtendyks

In Noard-Fryslân Bûtendyks beheert een groot aantal pachters de gebieden van It Fryske Gea. Het vee van de pachters is belangrijk voor het onderhouden van de natuur in polders en kwelders. In Wij & Wadvogels werken we er daarom ook aan het vee veilig te kunnen laten weiden. It Fryske Gea wil mensen ook de kans te geven te genieten van de prachtige natuur en het landschap. Toegankelijkheid van de gebieden, het scheiden van vee en mensen, en natuurlijk het behoud van rust voor de vogels zijn daarbij aandachtspunten.

Historische sluizen

In het buitendijkse gebied liggen oude sluizen, ook wel zijlen. De sluizen zijn essentieel voor de afwatering van de zomerpolders. Ze brengen het zeewater na overstroming van de zomerkade weer vlot terug naar de kwelder en de zee. En in perioden met veel neerslag voeren ze ook het overtollige hemelwater af. De waterkerende deuren in de sluizen voorkomen tegelijkertijd dat water vanuit de Waddenzee de zomerpolders instroomt.

Cultuurhistorie
Naast de functie van de sluizen hebben deze sluizen ook een belangrijke cultuurhistorische waarde. Het zijn mooie uit steen opgemetselde waterwerken. De kracht van het water heeft het oude metselwerk in de loop der jaren flink aangetast. De sluizen zijn dus nodig toe aan restauratie. Naast het behouden van de functie van de sluizen voor waterafvoer, willen we de sluizen zo oorspronkelijk mogelijk herstellen. Ze zijn een onderdeel van de cultuurhistorie van dit gebied en vertellen een belangrijk verhaal over het Waddengebied. We willen graag dat dit verhaal behouden blijft.

Water en vis
In overleg met grondgebruikers en waterschap zijn er goedwerkende sluisdeuren gemaakt. Bij eb gaan ze open en bij vloed sluiten ze. Zo krijgt vis, die na overstroming van de zomerkade achter is gebleven in de zomerpolder, de kans om weer naar zee te zwemmen. Ook bij hevige neerslag gaan de deuren op een kier staan, zodat er dan ook uitwisseling mogelijk is voor vis tussen Waddenzee en zomerpolders.

Aan de slag
In totaal zijn er drie oude sluizen in het gebied. Van de drie sluizen liggen er twee op grondgebied van It Fryske Gea. Na het broedseizoen beginnen de werkzaamheden aan die twee sluisjes. Bij medewerking van de particuliere eigenaar van een deel van het derde sluisje, wordt deze ook meegenomen.

Burmaniapaad nieuwe stijl

Vanuit Ferwert loopt het historische Burmaniapaad. Een deel (2,5 km) van deze prachtige wandelroute ligt ‘bûtendyks’, maar was tot op heden niet goed bereikbaar. Om zo veel mogelijk rust te bewaren voor de vogels in het buitendijkse gebied is de route in het broedseizoen afgesloten en dat blijft zo. It Fryske Gea kiest ervoor de route van het Burmaniapaad in te korten, zodat er minder verstoring in het gebied zal plaatsvinden. Ook maken we de wandelroute beter toegankelijk. Naast het profijt dat de vogels hebben van meer rust op de kwelder, wordt het opengestelde pad dus beter toegankelijk voor publiek. De korte route is een mooie mix van beleving van het oude cultuurlandschap en een blik op de ruige kwelder vanaf de zomerdijk in de richting van de Waddenzee. Voor de nieuwe route moet It Fryske Gea een brug verplaatsen. Er ligt nu een brug van Oost naar West over de slenk. Die komt straks (iets meer naar het Zuidoosten) in Noord – Zuid richting te liggen. We willen in augustus of september 2021 starten met het werk.

Zomerdijk en kwelders weer fris en polders met vis

De zomerkade in Ferwert en Blije Bûtendyks is in de afgelopen jaren verrommeld. Het hekwerk tussen pachters onderling en/of particuliere eigenaren is aan vervanging toe, de grond rond drinkwatervoorzieningen voor het vee zakt door intensief gebruik en het profiel van de dijk (de vorm) is ongelijk. Pachters lieten ons weten graag een betere afstroming van het water te willen, waarvoor goed onderhoud van de watergangen en extra duikers in dammen nodig zijn. Pachters spelen een belangrijke rol in het natuurbeheer. Om verruiging van de kwelders tegen te gaan willen we meer sturen op begrazingsbeheer. Dat is belangrijk omdat verruiging van het gebied een negatief effect heeft op veel soorten weide- en kustvogels. De maatregelen tegen verruiging in dit project voor Wij & Wadvogels maken (begrazings)beheer door de pachters weer mogelijk, makkelijker en effectiever.

Investeren in waterafvoer en zomerdijk
It Fryske Gea kan met het programma Wij & Wadvogels zorgen voor een eenmalige investering in en rondom de zomerdijk. Bij investeringen op particuliere grond biedt het programma bovendien mogelijkheid tot cofinanciering. Met de investeringen wordt het gebruik, beheer en onderhoud voor onze pachters makkelijker en beter. Juist het goede beheer door de pachters is cruciaal voor natuur en landschap. Nieuwe duikers in 25 verbeterde dammen en één nieuwe sloot zorgen straks voor vlotte afstroom van het water na overstroming in de polders. Vissen krijgen door diezelfde duikers de kans om te gaan waar ze willen. Voor de zomerdijk staat herprofileren op het programma. Dat betekent dat de verzakte stukken worden geëgaliseerd en het profiel van zo’n 3,5 km dijk wordt versterkt.

Hekwerk
De zomerkade is in gebruik bij verschillende pachters en grondeigenaren. Op de scheiding van percelen plaatsen we nieuw hekwerk, maar liefst 700 meter in totaal. Het nieuwe hekwerk bestaat uit meerdere gegalvaniseerde ijzeren buizen in robuuste betonpalen. Voor een goede toegankelijkheid voor pachters en eigenaren voorzien van in totaal 50 draaibare landbouwhekken. Het materiaal is bestand tegen overstromingen door zeewater. Uiterlijk is het vergelijkbaar met wat er vele tientallen jaren geleden ook is neergezet en nu zo hier en daar nog staat. Het hekwerk heeft een hoogte van maximaal 1,50 meter hoog ten opzichte van maaiveld en is ook voor schapen en lammeren voldoende dicht.

Aan de slag
De werkzaamheden in de polders en aan de zomerdijk starten in de tweede helft van de zomer. Omdat het gaat om ruim drie kilometer zomerdijk werken we per perceel (per pachter of eigenaar) aan de verschillende werkzaamheden. We starten daarbij aan de Westkant en werken langzaam aan naar het Oosten.

Veilige broedplek

Plasdras gebied is voor broedvogels belangrijk om jongen groot te brengen. Het zorgt vooral voor voedsel. Daarnaast wil It Fryske Gea kijken hoe we vossen zoveel mogelijk uit een aantal percelen kunnen weren, zodat vogels in alle rust kunnen broeden. Met de betreffende pachter en met de gemeente bespreken we onze wensen en de mogelijkheden voor een soort broedeiland. We vinden het belangrijk dat de pachter het perceel kan blijven beweiden.

Ringsloot en plasdras
De percelen die we hiervoor op het oog hebben krijgen een soort ringsloot aan de binnenzijde van een kade. Door de percelen heen lopen heel brede greppels die de plasdras vormen waar de vogels zo gek op zijn. Om het oorspronkelijke landschap geen geweld aan te doen kan de sloot niet heel breed worden. Om toch extra in te zetten op het weren van grondpredatoren, brengen we daarom in het broedseizoen ook stroomdraad aan. Het ontwerp en de ervaringen later willen we gebruiken voor toekomstige plannen aan de kust.

Aan de slag
De werkzaamheden voor de veilige broedplek starten niet eerder dan in 2022. Voor tijdelijke bevloeiing in het broedseizoen wil het Fryske Gea water inlaten vanuit de achterliggende slenk rondom het Gemeenteveld bij Ferwert. Met een goed regelbare in- en uitstroom kunnen we het peil op de juist hoogte afstemmen. Over de mogelijkheden en voorwaarden zijn we in overleg met de gemeente.

Wij & Wadvogels

Negen organisaties, waaronder Vogelbescherming, slaan de handen ineen voor het herstel van gezonde vogelpopulaties in het Waddengebied. Dit gebeurt in de vorm van het meerjarige samenwerkingsprogramma Wij & Wadvogels dat in 2020 is gestart. Het bestaat uit concrete maatregelen op plaatsen waar vogels broeden en rusten, zoals nestbescherming, aanleg van broedeilanden en herstel van hoogwatervluchtplaatsen. Daarnaast worden bewoners en bezoekers bewust gemaakt van het belang van rust voor vogels en hoe je van het Waddengebied kunt genieten zonder vogels (onbedoeld) te verstoren. Wij & Wadvogels wordt financieel mogelijk gemaakt door het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de drie Waddenprovincies.

In het meerjarige samenwerkingsprogramma ‘Wij & Wadvogels’ werken Het Groninger Landschap, It Fryske Gea, Landschap Noord-Holland, Natuurmonumenten, Rijksuniversiteit Groningen, Staatsbosbeheer, The Fieldwork Company, Vogelbescherming Nederland en de Waddenvereniging aan het herstel van gezonde vogelpopulaties in het Waddengebied. ‘Wij & Wadvogels’ wordt mogelijk gemaakt door het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de drie Waddenprovincies.