Eerste mobiele schaapskooi van Nederland
Vanaf maandag 31 mei maakt It Fryske Gea gebruik van de eerste mobiele schaapskooi van Nederland. Met de mobiele schaapskooi kan de schaapskudde in de zomer ook ’s nachts beschermd in het gebied blijven. It Fryske Gea maakt zo bovendien gebruik van het aloude plaggelandbouwsysteem dat bijdraagt aan de versterking van heidegebieden, met een hoofdrol voor het Drents heideschaap. Het reizend circus is gestart op de Schaopedobbe!
De mobiele schaapskooi is in gebruik in de periode half/eind april – half/eind oktober. Hilde Groen, de herder waar It Fryske Gea mee samenwerkt, trekt vanaf nu in die perioden met haar kudde van gebied tot gebied. Het verplaatsen van de kudde gebeurt hooguit een keer per maand.
Wolf
In juli 2020 doodde een wolf zeven schapen van It Fryske Gea op de Delleboersterheide.
‘De wolf is welkom in It Fryske Gea, tegelijk onderkennen en ondervinden we de problemen die ontstaan voor schapenhouders. Ook voor ons. We hebben ons daarom georiënteerd op de mogelijkheden. Zo dragen we bij aan het vinden van oplossingen voor onze pachters en partners in Fryslân.’ – Directeur Henk de Vries
Naast het directe leed in de kudde, zagen beheerders van It Fryske Gea weken later nog veel onrust en ook ander graasgedrag van Exmoorpony’s. Districtshoofd Michel Krol: ‘De dieren graasden vanaf dat moment meer in een beschutte omgeving. Dat noemen we het ‘landscape of fear’. Herder en hond hebben door de stress bij de schapen veel meer werk van het hoeden van de kudde. Pas een klein half jaar later was de eenheid weer terug in de schaapskudde.’
Schapen essentieel in het beheer en biodiversiteit
Maar It Fryske Gea kan en wil niet zonder de kudde. Michel Krol: ‘De heide kan niet zonder de schapen. Schapen eten stikstofprofiteurs als pijpestrootje en bochtige smele. Als dat soort plantjes de overhand krijgt, krijgen juist (korte dop-)heide en klokjesgentiaan het moeilijk. En daardoor hebben de tapuit, de nachtzwaluw, verschillende soorten vlinders (zoals het heideblauwtje), reptielen en slangen het ook steeds moeilijker. Het schaap speelt dus een belangrijke rol in het beheer én de biodiversiteit.’
Het Drents heideschaap is een ras dat al minimaal 3000 jaar bestaat. Dat ras gebruikt It Fryske Gea omdat ze de oorspronkelijke vormers van de heide zijn. Het is het enige dier dat met zo weinig toe kan qua voeding en ook water. En juist die schrale omstandigheden vormen het unieke karakter van een heide.
Oplossing ligt in de potstal
Omdat schapen dus belangrijke beheerders zijn van heide heeft It Fryske Gea gezocht naar oplossingen.
‘We zagen mogelijkheden om aan te sluiten bij oude plaggelandbouwsysteem in de volksmond bekend als de ‘potstal’. Dat systeem vindt zijn oorsprong zelfs in het ontstaan van heide toen de populatie van mensen begon te groeien. Naast veiligheid voor het vee, biedt de potstal mest met nutriënten van de heide voor de (graan)akkers, de essen. Met de ‘gescheperde kudde’ vergroot je genetische weerbaarheid van de gebieden: plantensoorten worden door zaad getransporteerd.’ – Districtshoofd Michel Krol
De potstal is het oudste landbouwsysteem ter wereld. Bij de grotere gebieden zoals Delleboersterheide, Ketliker Skar, Ketliker heide en nu eerst op de Schaopedobbe komen dus ‘potstallen’ op de plekken waar de kooi staat. Bij kleinere gebieden zoals Kappellepole, Liphústerheide en Hulstree maakt de herder geen gebruik van de kooi.
Mobiele schaapskooi
De mobiele schaapskooi is alleen in de zomer in gebruik. De mobiele kooi is een aluminium hekwerk van 20 x 10 meter met een dak van stretchdoek (veel gebruikt bij festivals) van maximaal 30 x 20 meter. Het is mogelijk om de zijkanten dicht te zetten om de stal bij regen droog te houden. Een droge stal is beter voor de dieren in verband met wormbesmetting en bijvoorbeeld hoefproblemen. De kooi wordt handmatig opgezet en afgebroken door beheermedewerkers van It Fryske Gea.
Omdat de kudde zich niet altijd te voet kan verplaatsen, moest It Fryske Gea ook investeren in een aangepaste bedrijfsauto en een dubbeldeks schapentrailer. Alle aanschaf van materieel is mogelijk gemaakt door bijdrage van de Nationale Postcodeloterij, fondsen en giften van particulieren.
Uitbreiding stal
In voorgaande jaren liep de schaapskudde in de winter zonder herder in een raster los op de 300 ha grote Delleboersterheide. Maar afgelopen winter was de hele kudde voor ‘t eerst helemaal binnen in de schaapskooi in Bakkeveen. Vanwege ruimtegebrek moest een deel van de kudde helaas worden verkocht. It Fryske Gea wil de schaapskooi van Bakkeveen graag uitbreiden, maar moet daarvoor eerst op zoek naar extra financiering en is in gesprek over de wijze van uitbreiding.
