Zwerftocht door Noarderleech
Een zomerse excursie door het Noard-Fryslân Bûtendyks dat bij een groot publiek bekend is als het Noarderleech, betekent een kuier van ruim vier uren ver weg van alles en iedereen met twee gidsen van It Fryske Gea die daar een zwerftocht van maken die geen minuut verveelt. Om onder deskundige leiding een kuier te maken door de uitgestrekte kwelders achter de zeedijk in het Noarderleech bij Hallum, verzamelen de belangstellenden zich op de zaterdagochtend in het Kweldercentrum van It Fryske Gea. Misschien is het omdat ‘deskundigen’ iets riepen over ‘code geel’ en weerman Piet Paulusma zware buien voorzag, dat we voor deze kuier maar met z’n zessen over de zeedijk gaan en onder haast perfecte omstandigheden richting grens tussen zee en land lopen, met ver voor ons de vuurtoren van Ameland en de veerboot richting Holwerd.
Vier uur lang genieten
Zorg dat je fit bent want het is een pittige tocht staat in de uitnodiging, met als advies goede wandelschoenen én een verrekijker. Als onze gidsen Adriaan de Lange en Symen Bouma zelf laarzen aantrekken, stellen zij ons gerust dat we waarschijnlijk niet veel verder dan de enkels in het slik zullen zakken, als alles goed gaat. De tocht zal drie uren duren, maar dat worden er uiteindelijk ruim vier. Niet omdat we verdwalen in het natuurgebied van ruim 4200 hectare, maar omdat onze gidsen er in deze dag hun enthousiasme nog een extra lus aan vast knopen, als de deelnemers daar ook zin in hebben. Die vraag hoeft geen twee keer gesteld te worden, want het is in de zomerpolders en uitgestrekte kwelders in dit deel van het Werelderfgoed alleen maar genieten van alles wat hier leeft, groeit en bloeit. Het is nu niet het ideale moment voor vogelliefhebbers omdat het broedseizoen voorbij is en trekvogels zich nog even gedeisd houden, maar het is vooral ook genieten van de rust en ruimte.
Tweede Wereldoorlog
De kuier gaat achter de zeedijk over het in de Tweede Wereldoorlog door Duitsers aangelegde klinkerpad in de richting van een bunker, die nu een uitkijkpunt is in het kweldergebied. Gids Symen legt uit dat de bunker in het begin van de oorlog werd gebouwd voor observatie van bombardementen en beschietingen. En dat Duitsers in dit gebied twee grote houten scheepsmodellen maakten waarop vliegeniers betonnen oefenbommen konden afwerpen. Op de bunker is ook een maquette die herinnert aan Georg Wilhelm, die daar in 1943 met zijn bommenwerper de slikvelden in boorde. Vliegtuig en stoffelijke resten van de piloot werden nooit geborgen.
Rijke flora en fauna
Hier verlaten wij de gemarkeerde wandelroute en achter de zomerdijk richting zee. Gids Adriaan vertelt over de kwelderplanten, de bloeiende Zilverschoon (Sulverblêd), Zeealsem (Fliekrûd), reukloze kamille en kweldergras, verschillende soorten distels en nog veel meer. Op de grens van land en zee proeven we zilte Zeekraal (Kwelderkrûd), een delicatesse die daar in het slik volop groeit. Rondom is een Torenvalk (Reade Wikel), Buizerd (Mûzebiter) en zelfs een Slechtvalk (Noardske Falk) op zoek naar de lunch van deze dag. Wat hoorbaar is, is de stilte die af en toe onderbroken wordt door verschillende soorten ganzen, kluten en uiteraard meeuwen.
‘Laat mij hier maar achter. Hier wil ik wel sterven, want mooier dan hier wordt het nooit meer’ – Gids Adriaan herinnert aan de ervaring van een wandelaar eerder in deze omgeving
Gids Adriaan herinnert aan de ervaring van een wandelaar eerder in deze omgeving: ‘Laat mij hier maar achter. Hier wil ik wel sterven, want mooier dan hier wordt het nooit meer.’ Herkenbaar zijn de bezinkvelden die halverwege de vorige eeuw werden aangelegd voor landaanwinning. Hiervoor werden zelfs werkverschaffingsprojecten opgezet en kromden heel veel arbeiders hun rug. Wij lopen door tot de ijsdammen die tot op de dag van vandaag worden onderhouden om het slik vast te houden en golven te breken. Als we dwars door de uitgestrekte vlakte vol Schorrekruid trekken die heel voorzichtig al een rode gloed van de bloei laat zien die volgende maand de kwelder rood kleurt, worden zelfs onze gidsen verrast door een stuk smalspoor dat bloot is komen te liggen. Het zijn de resten van rails waarover grond en materieel werd vervoerd, die herinneren aan tijden van hier heel hard werken.
De kwelders van het Noarderleech 
Kijkscherm 
Uitgestrekte natuur
De natuur laat zich niet sturen
We moeten verder, want gids Adriaan buigt zich over bloeiende Rode ogentroost (Sâlt Eachkrûd) een prachtige plant zijn naam dankt aan de genezing van oogziektes en als zodanig ook verkrijgbaar is bij de drogist, wordt duidelijk gemaakt. Ondertussen lopen we langs de uitloop van De Heining, het in 2018 gerealiseerde gemaal in de zeedijk dat water uit de boezem loost in de Waddenzee. Het gemaal heeft een vispassage en in het afvoerkanaal werd een ‘vistrap’ die het water dat weer naar de zee wil terugstromen, voor een deel tegenhoudt en in de geul genoeg water blijft staan om vissen langer de tijd om naar het gemaal te zwemmen. Onze gids wijst erop dat wel duidelijk is dat de natuur zich hier niet laat sturen en een zo mooi bedachte oase voor wadvogels midden in de afwatering zich tot op heden niet vormt. Dat is ook dan ook het mooie van de natuur, vindt onze gids. Hij noemt het misschien juist daarom een voorrecht om vrij van alle ellende, haast en beperkingen af en toe een excursie te kunnen leiden door dit gebied.
