Standpunt It Fryske Gea over de Hege Warren
Aan de zuidkant van de Alde Feanen ligt het veengebied De Hege Warren. Doordat het waterpeil er in de afgelopen decennia steeds verder is verlaagd, klinkt het veen in en ontstaat bodemdaling en CO2 uitstoot. De kosten voor waterbeheer stijgen aanzienlijk. Ook de natuur ondervindt ernstige nadelen van deze situatie. Uit het naast gelegen Alde Feanen stroomt grondwater weg, wat juist daar van groot belang is voor het behoud van de natuurwaarden in het Natura2000-gebied. Inmiddels is ook de stikstofuitstoot vanuit de Hege Warren een benoemd probleem; de kritische waarden in de stikstofgevoelige delen van Alde Feanen worden overschreden.
De (nieuwe) vaarweg
In hetzelfde gebied speelt een discussie over een nieuwe vaarweg naar Drachten, omdat de huidige vaarweg niet geschikt gemaakt kan worden voor grotere klasses binnenvaartschepen. Daarnaast wordt de kruising van de huidige vaarweg met recreatief vaarverkeer als onveilig ervaren. Nut en noodzaak van een nieuwe vaarweg worden in het publieke debat in twijfel getrokken, waarbij ook het mogelijke nieuwe tracé nadelen kent.
De provincie Fryslân zoekt nu – met (co)-financiering van het Rijk – naar een nieuwe inrichting voor het gebied, waarbij deze problemen worden opgelost. It Fryske Gea heeft zich actief opgesteld in het open planproces van de provincie Fryslân over de Hege Warren. Het resultaat van dat open planproces bestaat uit twee inrichtingsscenario’s, waarvan één is aangevuld met een nieuwe vaarweg naar Drachten.
We schetsen hier het standpunt van It Fryske Gea met de voorkeur en belangrijke kanttekeningen bij die voorkeursvariant. Ook geven we weer welk proces is gevolgd en wat we nog verwachten.
Ontpoldering als beste scenario
Vanuit de doelstelling behoud, beheer en ontwikkeling van natuur zien wij de ontpoldering van het gebied als beste toekomstperspectief voor de Hege Warren. De belangrijkste voordelen daarbij zijn het verwijderen van het verdrogend effect op Natura2000-gebied de Alde Feanen en kans op nieuwe veenvorming. Het sluit aan op de visie Stean foar it Fean (2019) van It Fryske Gea, waarin we weergeven hoe we met veenbodems in Fryslân willen omgaan. We zien in dit scenario een verbetering van de kwaliteit van ons huidige natuurgebied door het ontstaan van een aanzienlijk oppervlak nieuwe moerasnatuur met potentieel hoge waarden. We zien daarbij een maximale reductie van CO2- en stikstofuitstoot.
Het handhaven van een polder levert weinig hydrologische winst op voor de Alde Feanen. De peilverhoging zal ten opzichte van de huidige situatie gering zijn, omdat bewoning en andere gebruiksfuncties blijven bestaan. De bodemdaling zal wel geremd worden maar uiteindelijk zal toch verdere peilaanpassing of opnieuw discussie over de inrichting nodig zijn.
De voorkeur van It Fryske Gea komt met deze afwegingen te liggen bij ‘Open en Natuurlijk’.
Nadelen en kanttekeningen bij ‘Open en Natuurlijk’
In het scenario ‘Open en Natuurlijk’ is ook een aantal onderdelen opgenomen waarmee It Fryske Gea niet kan leven. Behoud van een onvervangbaar schraalland (Hokkes Aldfean) is voor ons essentieel. Daarnaast vindt It Fryske Gea de gepresenteerde (recreatieve) bebouwing te veel en op de verkeerde plek. En tot slot zijn we tegen het vergraven van veenbodems om daarmee voldoende waterdiepte voor de recreatievaart te krijgen. Juist de overgangen tussen water en land (met geringe waterdiepte), zijn voor natuur bijzonder waardevol en voor veenvorming wezenlijk. De inrichting van het gebied zou de ontwikkeling hiervan moeten stimuleren.
Geen nieuwe vaarweg
It Fryske Gea maakt zich ernstig zorgen over een nieuw aan te leggen vaarweg. De doorsnijding van weidevogelgebied De Burd en het verdwijnen van blauwgrasland Hokke’s Aldfean zijn wat ons betreft onbespreekbaar. En grootschalig weggraven van veen, een grote waterdiepte én de zuigende werking/ waterverplaatsing van grote schepen, maken ontwikkeling van het gewenst moeras in de Hege Warren ook nog eens onmogelijk. Het zal zelfs schade veroorzaken aan de aanwezige hoogwaardige natuur in onze Alde Feanen waarmee bestaande natuur verloren gaat. Het zou – naast het schraalland op de Hege Warren en het weidevogelreservaat op de Burd – ook ten koste gaan van de graslanden, rietlanden en petgaten van de Headamskampen (Natura 2000 gebied). Met de beschikbare informatie ziet It Fryske Gea daarnaast geen wezenlijke voordelen voor landschap, natuur dan wel recreatievaart ten opzichte van de huidige situatie. It Fryske Gea ziet de vaarweg als toevoeging aan het scenario ‘Open en Natuurlijk’ niet zitten. Wij voelen ons daarin gesterkt door de natuurwetgeving; het lijkt ons zeer onwaarschijnlijk dat de geprojecteerde vaarweg vanuit de natuurwetgeving vergunbaar is.
Het besluitvormingsproces van de provincie
It Fryske Gea heeft de voorkeur voor ‘Open en Natuurlijk’ inclusief de nadelen en kanttekeningen daarbij, uitgesproken in diverse ambtelijke en bestuurlijke overleggen met gemeente Smallingerland, provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân, als ook in de openbare inspraakavond in Drachten dd. 6 april 2022. It Fryske Gea zal zich tot en met besluitvorming in Provinciale Staten in het najaar van 2022 blijven inzetten voor het standpunt zoals hierboven omschreven.
