Weidevogelexpert Harry Wijbrands ziet duidelijk verschil tussen kleine en grote weidevogelgebieden. ‘Wij beschermen prachtige natuurgebieden, maar dat zijn ook vaak ‘postzegeltjes’ die kwetsbaar zijn. Om de vogels reële kansen te geven, is er meer ruimte nodig.’
Hij weet nog hoe mooi hij het vond, als kind op de kleine ‘pleats’ van zijn vader bij Molkwar. Vader molk 35 koeien en had 30 ha grond met ‘de wereld aan nesten’ in het voorjaar. Harry Wijbrands is weidevogelexpert in het gebied dat grofweg van de Afsluitdijk tot Lemmer loopt. Hij beheert vogelrijke gebieden als de Koudumer Heanmar, de Súdermar bij Stavoren en de polders Eenhoorn en Koarnwert bij Makkum. Ook langs het fietspad tussen Oudega en Nijhuizum liggen er nog een paar. ‘Postzegeltjes’, noemt hij ze. Dat kan niet gezegd worden van de Workumerwaard: 650 hectare deels buitendijks land dat It Fryske Gea deelt met een aantal boeren. ‘In mei is dit een vogelwalhalla,’ weet Harry. ‘Je hoort het zingen van de weidevogels, we hebben zelfs veldleeuweriken. Later zie je de kuikens hun eerste slagen in de lucht maken. Prachtig. Daar halen we allemaal veel voldoening uit.’
Verspreid over zijn district werkt Harry samen met zo’n honderd boeren die land van It Fryske Gea pachten. ‘Onze pachters weten ook waar het om gaat. In de natuurgebieden hebben we daarom één gemeenschappelijk hoofddoel: vogels en natuur.’ Maaibeheer, nestbescherming, vossenbeheer, onderzoek, tellingen en de juiste hoeveelheid ruige stalmest op het land brengen – It Fryske Gea en de boeren nemen elk jaar weer een scala aan maatregelen om de grutto en de andere weidevogels een veilig thuis te bieden. Ook waterpeilbeheer is belangrijk.
‘Vanaf februari zetten we stukken land onder water. Meteen na aankomst kunnen de vogels, zoals ze graag willen, met hun pootjes in het water staan. Een hoger waterpeil betekent ook dat het bodemleven omhoog komt en de wormen beter bereikbaar zijn voor de vogels. En als de kuikens uit hun ei zijn gekropen, hebben ze insecten nodig. Daar stikt het rond die waterplasjes van, mede dankzij de bloemen en kruiden die de kans krijgen om in de natte en schrale graslanden te groeien. Met nieuw aangelegde stuwen en duikers valt het waterpeil goed te sturen. Op de ene plaats stuwen molentjes het water op, elders slurpt een pomp op zonnepanelen water uit de sloot omhoog. Maar daarmee is het nog niet klaar. ‘Het water verdampt, dus dat moet regelmatig aangevuld. Komen er stevige clusterbuien, dan moeten we de pompen en inlaten snel dicht gooien. Het is zaak om dit goed in de gaten te houden.’ Het bijstellen van pompen, inlaten en stuwen gaat door tot zeker in juni. ‘Dan moet het peil weer lager, zodat de bodem zich kan herstellen en de pachters met hun trekker het land op kunnen.’
Harry wil zichzelf geen schouderklop geven maar hij vindt dat It Fryske Gea, de boeren en het agrarisch collectief dat de boeren over natuurvriendelijk beheer adviseert, goed bezig zijn met elkaar. ‘Zo moeten we doorgaan om het verschil te kunnen maken. Met twee kanttekeningen: we zijn natuurlijk altijd afhankelijk van externe factoren, zoals het weer en predatoren. En het zou heel mooi zijn als we er samen voor kunnen zorgen dat we meer natte en kruidenrijke graslanden kunnen realiseren. Onze natuurgebieden zijn onmisbaar, maar voor sommige soorten zijn ze te klein om de populatie écht te laten groeien. De vogels hebben letterlijk meer leefruimte nodig. Als we ook dat kunnen realiseren, ben ik heel hoopvol.’
