Boeren op It Eilân

1. Deze oude boerderij uit de Middeleeuwen stond hier tot 1994. Het laatste gezin dat hier woonde kwam in 1949 vanuit Oudehaske naar Goëngahuizen omdat het zijn pachtboerderij moest verlaten. De ommekeer was groot. Niet alleen omdat ze in Oudehaske aan de verharde weg woonden en hier alles met de boot moest. Op It Eilân was geen waterleiding en elektriciteit en de eerste jaren ook geen telefoon. Elektriciteit kwam niet eerder dan eind jaren vijftig, waterleiding omstreeks 1963 en een gasaansluiting kwam pas in 1978.

2. Toen begin 20^ste eeuw een waterschap op It Eilân werd opgericht, schiep dat kansen om nieuwe boerderijen te stichten op de landerijen die daarvoor als hooiland werden gebruikt. Zo ook boerderij De Roek, vernoemd naar de hooilanden hier. Het leverde de boer de bijnaam de ‘Roekeboer’ op.
De boerderij brandde twee keer af, in 1951 en 1971. De afgelegen ligging vormde een grote uitdaging voor de brandweer. Om het zware materieel over het water te vervoeren zetten ze bijvoorbeeld de gemeentelijk ‘jiskepream’ wel in. Helaas ging de boerderij beide keren verloren; alleen het voorhuis bleef staan. Nu liggen er op deze locatie woonarken.

3. Deze boerderij uit de 18^de eeuw heette vanouds Heechhiem. In de dertiger jaren kwam de boerderij in handen van dominee Siccama uit Sneek. Hij veranderde de naam in Siccama-state. Het verhaal gaat dat het kinderloze echtpaar Siccama-Heeringa zo wilde voorkomen dat de naam Siccama verloren ging. De gevelsteen uit 1939 is nog altijd op het erf te vinden.Omstreeks 1970 werd de boerderij afgebroken. Daarbij ontdekte men dat de fundering uit turven en koeienhuiden bestond, vroeger blijkbaar een alternatief voor het heien van palen.

4. Al sinds de late middeleeuwen staat hier een boerderij. Van oorsprong was het een Fries langhuis, een langwerpig gebouw met in het voorste gedeelte de woning en in het achterste gedeelte een stal voor de koeien, waarbij de koeien in twee rijen met de koppen naar de muur stonden vastgebonden. Op de scheiding van het woonhuis en de stal was meestal de ruimte waar de melk werd verwerkt tot boter en kaas. Het hooi werd in een losse schuur of hooiberg naast de boerderij opgeslagen. In 1863 werd het oude Friese langhuis vervangen door een nieuwe boerderij die omstreeks 1920 werd gerenoveerd. De laatste boer vertrok in de jaren negentig. Daarna werd de boerderij verbouwd tot de huidige woonboerderij.

5. Rond 1925 kwam er een Amerikaanse windmotor op It Eilân die de waterhuishouding verbeterde. Reden om in datzelfde jaar deze boerderij te bouwen. Drie families hebben hier sindsdien gewoond, maar voor de eerste twee was de overgang van het vasteland naar It Eilân te groot; de afgelegenheid en de eenzaamheid braken hen op. Bovendien was boeren op een boerderij met land dat voorheen alleen als hooiland was gebruikt, geen sinecure. De derde gebruiker hield het langer vol: van 1931 tot 1994. De boerderij met adres It Eilân 1 wordt sindsdien gebruikt als vakantiewoning.

6. In 1959 was dit de laatste boerderij die op It Eilân werd gebouwd. In de jaren ‘60 en ‘70 stopten de eerste boeren op It Eilân en werd het land onder de overblijvende boeren verdeeld. De boerenfamilie die hier destijds woonde greep die kans aan om hun boerenbedrijf fors te vergroten. Er kwam een ligboxstal en een gemotoriseerde dekschuit om het land aan de westkant van It Eilân te bereiken. De beperkingen van boeren op It Eilân in combinatie met de steeds strenger wordende regelgeving deed de twee meewerkende zoons daarom beslissen om in Canada beiden een nieuw bedrijf te beginnen. De boerderij staat er nog en heeft een woonfunctie.

7. Dit is één van de oudste boerderijen op It Eilân. In de jaren dertig van de vorige eeuw kwam de familie Arendz hier wonen. De bereikbaarheid over het water mocht dan een nadeel zijn, de verkaveling was ideaal. Daardoor lagen alle landerijen rond de bedrijfsgebouwen, ook melk en hooi hoefden maar over korte afstanden vervoerd te worden. Voor minder reguliere werkzaamheden was dat anders. Zo vertelde Jan Arendz eens dat hij als 12-jarig jongetje met de merrie naar de hengst moest. Daarvoor voer hij met de merrie in de praam naar Nes om daarna te paard naar Akkrum te rijden. Al met al kostte dat een dag. Op deze plek staat nu een recreatiewoning.

Deze woning stond op wat vroeger de Pile-pôle werd genoemd die zijn naam dankte aan de familie Pijl. Begin 20^ste eeuw woonden Jan Pijl en zijn vrouw Grietje de Haan op een boot. Toen het vaartuig teveel ging lekken, werd hij op het droge getrokken en omgebouwd tot een woning, of eigenlijk een soort keet met aanbouwsels. Iets wat in die tijd meer gebeurde. Jan en Grietje kregen vijftien kinderen. Toen Jan in 1943 overleed nam zijn zoon Berend, Bearn in het Fries, de woning over. Hij was getrouwd met Sybrigje Tjeerdsma, zij kregen 6 kinderen. Bearn was molenaar op de Amerikaanse windmotor midden op It Eilân en schipper op de schoolboot naar De Veenhoop. Hij woonde nog een aantal jaren op de Pile-pôle, maar het bouwsel verslechterde en werd na de oorlog afgebroken.

De bungalow met huisnummer 2 was oorspronkelijk een heel eenvoudige woning, in 1943 gebouwd voor een boerenarbeider. Het had een kleine woonkamer, een bijkeuken met toilet en een slaapkamertje. Er zat een plat dak op, dat een beetje schuin afliep om het water af te voeren. Vanwege de vierkante vorm kreeg het huisje de bijnaam ‘De Bunker’. Later kreeg het huis een verdieping en werd het uitgebreid, waardoor het nu een luxe uitstraling heeft. Hans Koelstra, de directeur van de bekende kinderwagenfabriek in Gorredijk, had de woning lang in bezit.

Foto’s: Uit het boek ‘Goaiïngahuzen, in machtich plakje’ van Auck Peanstra, Anne Peenstra en Willem Wilstra