Herstel cultuurhistorie

Toekomstvisie park Huize Olterterp

Het eerdere slot is in 1906 afgebroken en vervangen door een elegant landhuis, de royale tuin verloor in de afgelopen eeuw veel van zijn oorspronkelijke grandeur en kenmerkende stijl. De villa, het koetsthuis en het voormalige ketelhuis hebben de status van Rijksmonument. De toekomstvisie van In Arcadië bood It Fryske Gea een beargumenteerd houvast om alvast het huispark ingrijpend onder handen te nemen. Uit een inspectie van de aanplant bleek dat van de 233 bomen rondom de villa ongeveer een derde op korte termijn aan vervanging toe was. Afgelopen jaar is al begonnen met het herstel waarbij rekening is gehouden met oude zichtlijnen en landschapsstructuren. De historische lanen worden hersteld, er komt een groen voorplein en het voorpark ondergaat een facelift in Engelse landschapsstijl. Zo vormt het historische huispark na de revitalisatie een prachtig groen visitekaartje voor It Fryske Gea.

Restauratie van het park

Na de Fockens maakten de Van Teyens, Van Boelens en de Lycklama’s à Nijeholt hun opwachting, gevolgd door de Van Lyndens en Van Harinxma’s thoe Slooten. In 1721 trouwde Ayzo van Boelens met Rinske Lycklama à Nijeholt. Het familiefortuin groeide daarmee aanzienlijk. Het paar betrok Huize Olterterp. Na de dood van de raadsheer van Friesland liet kleinzoon Ambrosius Ayso van Boelens in 1793 het Slot Boelens bouwen. Hij startte rond 1798 op zijn landgoed Olterterp met de ‘aankweking van grove den’ op grote schaal waardoor aanzienlijke dennenbossen ontstonden die ‘de gehele gedaante van het landschap op de gunstigste wijze herschapen.’ De adel volgde daarmee het voorbeeld van ‘enige Heeren in Engeland’ die volgens hovenier Johann Hermann Knoop ‘op hunne Landgoederen in de schraale Sand- en Heidegronden Pijn- en Denne-bomen zaaijen’. Met goed gevolg, zoals de uitgestrekte bossen rond Beetsterzwaag tot op de dag van vandaag aantonen.

Eenheid en samenhang

Slot Boelens verrees in 1793 aan een zandpad dat vanaf het Koningsdiep uitkwam op het Achterpad bij Olterterp dat Beetsterzwaag met de Sint-Hippolytuskerk verbond. Dat pad volgde de aloude ontginningsas in opstrekkende kavels vanaf de beek tot aan de zandrug. De boeren die zich in de eerste helft van de elfde eeuw vestigden, bouwden boerderijen en legden akkers aan op het hoogveen niet te ver van het water. Door de irrigatie klonk het veen in. De nederzettingen schoven in een rechte lijn op, steeds verder van de beek. Bij de aanleg van het landgoed was het oude verkavelingspatroon maatgevend.

Het oude zandpad werd opgewaardeerd tot Slotlaan en liep kaarsrecht vanaf het landhuis tot aan het Koningsdiep. Aan weerszijden liet Ambrosius door de tuinarchitecten een bospark met vijvers, wandelpaden, rustpunten en fraaie boompartijen aanleggen. Het moest bezoekers zowel ‘lering’ als ‘vermaak’ bieden. Tussen twee beuken op een grondwal liet hij een smalle geul graven die leidde naar ‘Huize Arm en Rijk’, een huisje dat bestond uit twee vertrekken van elkaar gescheiden door klapdeuren: eentje met wanden van turf, een lemen vloer en armoedig meubilair en de ander luxe ingericht en mooi gestoffeerd, met uitzicht over de vijver. Ook was er een kluizenaarshut en een beukengroep die de naam Twaalf Apostelen kreeg. In de grote vijver in het bos lag een roeibootje klaar voor een romantische vaartocht. In de negentiende en begin twintigste eeuw vergaapten zich jaarlijks duizenden Friezen aan de uitgestrekte tuinen, bossen en vijverpartijen.

Engelse landschapstuin krijgt allure van weleer

Zo’n twintig slechte bomen, met name beuken en eiken, zijn al omgezaagd en de stobben weggefreesd. René Bosma, veldmedewerker bos- en natuurbeheer bij It Fryske Gea, ziet samen met collega Wolter Boonstra toe op het onderhoud van het huispark. René: ‘Ik vind het mooi dat het huispark bij Huize Olterterp de allure van weleer terugkrijgt. Het was jammer dat de tuin gestaag achteruitging. De uitstraling was niet meer die van een park.’ Dode bomen boden dan wel vogels en insecten onderdak, maar een park is nu eenmaal niet te vergelijken met het beheer van een natuurgebied.

‘We geven nu de Engelse landschapstuin de oude status terug.’ Plantlijsten uit de tijd van de aanleg in de negentiende eeuw dienen als leidraad bij de vervanging van dode of zieke bomen. Inmiddels zijn er rode beuk, Europese larix, Amerikaanse eik, een suikeresdoorn vanwege de mooie herfsttooi, kastanje en essen teruggeplant. Dat is overigens een type es dat minder gevoelig is voor de essentaksterfte.  ‘De kenmerken van de Roodbaard tuin willen we behouden en versterken’, vertelt Wolter. De vijver is inmiddels opgeschoond en ontdaan van wilgen en opgaande struiken. ‘De villa met het kantoor weerspiegelt nu weer zoals het voorheen was bedoeld in de vijver.’ Voor hem moet het park er straks bijliggen als een visitekaartje van It Fryske Gea. ‘Dat doen we in fasen. Stap voor stap.’  

Bijdrage aan huispark Huize Olterterp

Het mag duidelijk zijn dat het zorgvuldige herstel van het huispark rond het hoofdkantoor van It Fryske Gea de nodige kosten met zich meebrengt. Een bijdrage aan de opknapbeurt in de geest van de oorspronkelijke parkaanleg door Roodbaard is meer dan welkom. De renovatie is in 2022 gestart en gaat door in 2023. Het behoud en verbetering van de historische landschapstuin met bijzondere bomen, planten, vijvers, wandelpaden en lanen vormen de kroon op alles waar It Fryske Gea voor staat: aandacht voor en versterking van de natuur en het cultuurhistorisch erfgoed van Fryslân. Zodra de financiering rond is start It Fryske Gea met de werkzaamheden uit het herstelplan. Voor meer informatie over de financiële bijdrage zie www.itfryskegea.nl/renovatie.