Ecoloog Marten Sikkema over uilen

Waarom hoor je een uil vaak in de herfst roepen?

In de zomer hoor je vaak geen uilen, maar in de herfst roepen ze veel vaker ‘oehoe’. Waar heeft dit mee te maken? Marten Sikkema vertelt: “In de herfst is het vroeg donker en daardoor is de kans groter dat je een uil hoort roepen dan in de zomer. Je hoort dan voornamelijk bosuilen. Deze beginnen al heel vroeg in het jaar met broeden. In de periode vooraf zijn ze dan heel vocaal.”

Wanneer en waar heb je de meeste kans om een uit te zien?

“Uilen zie je vaak bij een heldere nacht. Dan heb je in ieder geval de meeste kans om ze te zien. Het zijn en blijven nachtdieren die zich niet altijd kenbaar maken. Kerkuilen laten zich soms in de zomer zien, in de tijd dat jongen beginnen uit te vliegen. Dan kun je bijvoorbeeld een broedlocatie opzoeken. Hiervoor kun je een boerderij in de buurt eens vragen. In de winter kun je overdag Ransuilen bewonderen als ze liggen te slapen in zogenaamde roestbomen. Wees alleen wel voorzichtig, want ze zijn erg verstoringsgevoelig. De lenzen van verrekijkers en fototoestellen kunnen als bedreigend overkomen, omdat de uilen het ervaren als grote ogen van de uil. En in de winter is het erg belangrijk dat ze niet teveel energie verspillen aan dit soort verstoringen.”

Welke uilen zijn er allemaal in Fryslân?

“In Fryslân zien we voornamelijk kerkuilen, ransuilen en bosuilen. De steenuil is zeer zeldzaam in Fryslân en ook de velduil komt sporadisch voor. Als deze zich laat tonen, is het vooral in muizenrijke jaren. Leuk om te weten is dat de Oehoe nu ook weer voor de deur staat. Deze broeden sindskort net over de grens in Drenthe. Het lijkt een kwestie van tijd voordat we deze imposante dieren mogen verwelkomen aan de top van de voedselketen.”

Wat doet It Fryske Gea voor de uilen in de gebieden?

“Als er ergens velduilen worden gehoord of gezien, dan houden we daar rekening mee met het maaien of beweiden van graslanden. Deze soort broedt namelijk op de grond. In een aantal van onze gebouwen bieden we broedgelegenheden aan voor kerkuilen.”

Welke gevaren zijn er voor uilen?

“Dat zijn er helaas veel. Om er aan paar op te noemen: natuurlijke predatie (zoals grotere uilensoorten of steen- en boommarters), voedselschaarste, muizen- en rattengif, landbouwgif, prikkeldraad, verkeer en tot slot natuurlijk parasieten, bacteriën en virussen. Het verschilt per soort, jaar en gebied welke gevaren het belangrijkst zijn. Maar voor bijvoorbeeld de kerkuil is verkeer een grote doodsoorzaak. En ik hou mijn hart vast voor de gevolgen van vogelgriep, ik vrees dat ook uilen daar slachtoffer van zullen worden.”

Wat eten uilen?

“Dat verschilt natuurlijk per soort, maar voor veel soorten zijn met name woelmuizen een belangrijke prooi. Voor een kleine soort als de steenuil zijn ook kevers belangrijk, terwijl een Oehoe juist weer van alles pakt: van Egels tot Zwarte kraaien en soms zelfs jonge vossen.”

Uilen jagen ‘s nachts, hoe zien ze hun prooi?

“Uilen jagen grotendeels op gehoor. Ze hebben een bijzonder en goed aangepast gehoor, waarmee ze hun prooi kunnen lokaliseren. Daarnaast hebben ze ook zeer lichtgevoelige ogen, waarmee ze met weinig licht toch nog veel (elk geval veel meer dan ons) kunnen zien. Zo zijn uilen aangepast aan hun levenswijze.”

Leuk weetje: Uilen zijn door speciale aanpassingen van de bouw van de veren in staat om geruisloos te vliegen. Zo kunnen ze hun prooi verrassen.

Als laatste: wat is jouw lievelingsuil en waarom?

“Mijn lievelingsuil komt niet in Nederland voor, die heb ik gezien tijdens een trekvogelonderzoek in de savanne’s in West-Afrika. Ik heb het over de Verreaux’s eagle owl! Dat is een bakbeest van een uil. Het is zelfs de grootste uilensoort in Afrika. Ze hebben schitterende grijze tekening en gek genoeg met roze oogleden, dat ziet er een beetje maf uit als ze overdag in een boom zitten te slapen. Maar het mooist vind ik het geluid van deze uil. In de vogelgids wordt het omschreven als ‘a series of deep low grunts’. Het lage, bijna grommende geluid klinkt als een behoorlijk chagrijnige uil en draagt tot wel 5 km ver.”

Meer weten over uilen?

Ga mee uilenballen pluizen! In de kerstvakantie organiseren we speciaal voor kinderen de jeugdactiviteit uilenballen pluizen. Samen met onze enthousiaste natuurgids gaan we op onderzoek uit in ons bezoekerscentrum in de Alde Feanen en Ketliker Skar. Beide gebieden de thuisbasis voor veel uilen! De ideale plek om meer te leren over de uil. Want wat weten we eigenlijk over deze roofvogel en hoe ontdekken we wat hij eet? Ontdek het en ga mee uilenballen pluizen.