It Fryske Gea en de stikstofdiscussie
It Fryske Gea spreekt al jaren mee over de noodzaak om de neerslag van stikstof in natuurgebieden fors terug te dringen, om de natuur weer in goede conditie te krijgen. Hoewel het Nationaal Programma Landelijk Gebied een – de naam zegt het al – landelijk programma is, volgt It Fryske Gea de meest actuele discussie ook nauwgezet. Hoog tijd om voor onze leden te schetsen waar het voor ons over gaat, waar het ons raakt en hoe It Fryske Gea er in staat.
Drie problemen, een gezamenlijke oplossing
Hoewel het soms alleen over stikstof lijkt te gaan, zijn er drie problemen die de regering in samenhang wil oplossen:
- Achteruitgang van natuur/ biodiversiteit (hier is teveel neerslag van stikstof een onderdeel van)
- Klimaatverandering (bijvoorbeeld het verteren van veen verergert dit, natuur kan problemen helpen oplossen)
- Water (de kwaliteit is niet op orde en steeds vaker dreigt een tekort of juist overstroming).
De veranderingen die nodig zijn om hier wat aan te doen staan dus in de Startnotitie voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied. De regering heeft daarmee een voorstel op hoofdlijnen gedaan wat er nodig is. Het is aan de provincies om samen met inwoners en bedrijven en organisaties zoals It Fryske Gea een voorstel terug te doen hoe dat moet.
Standpunt It Fryske Gea
It Fryske Gea ervaart de problemen van achteruitgang van biodiversiteit, klimaat en water. We zien het dagelijks in onze gebieden, we moeten steeds vaker maatregelen nemen om de ergste gevolgen te stoppen en de grote lijn van de problemen komt naar voren bij beheerevaluaties en onderzoeken. Het is belangrijk voor natuur én mensen om op korte termijn aan de slag te gaan om de problemen op te lossen.
Als Friese vereniging wil It Fryske Gea dat mensen in deze veranderingen mee kunnen komen, dat ze herkennen hoe ze zelf bij kunnen dragen aan oplossingen. Specifiek voor boeren geldt dat zij een gezond bedrijf moeten kunnen houden. En daar knelt het: veel mensen zien op dit moment niet hoe ze in de gevraagde veranderingen mee kunnen komen. Er is ook een groep die helemaal niet wil veranderen of de noodzaak van verandering betwist. Of die ervaart dat er veel meer van boeren gevraagd wordt dan van andere partijen of consumenten, terwijl de maatschappij het probleem samen moet oplossen.
It Fryske Gea zet zich er voor in dat de problemen wel degelijk worden aangepakt, in afstemming en samenwerking met de mensen die het moeten uitvoeren.
Is er een probleem met stikstof in de natuur?
Ja dat is er. Al decennia weten we dat vooral ammoniak een bemestend en verzurend effect heeft op natuur, waardoor zeldzame natuur verdwijnt en vervangen wordt door algemene natuur (grassen, brandnetels en bramen). Pas de laatste jaren helpt de Europese bescherming van Natura 2000 gebieden om hieraan iets te kunnen doen. Die bescherming schrijft voor dat de neerslag van de stikstofverbindingen fors naar beneden moet. De aanpak van de problemen is zo ver uitgesteld of vertraagd dat de rechter inmiddels een streep zet door alle projecten die extra stikstofneerslag veroorzaken, totdat een structurele oplossing is vastgesteld.
Stikstof is niet het enige probleem voor de natuur. Vaak helpt het om bij de oplossingen naar het geheel te kijken. Soms kan verhoging van de waterstand of herstel van grondwaterstromen bijvoorbeeld, minstens zoveel bijdragen aan natuurherstel. We pleiten er daarom voor om het stikstofprobleem in samenhang met andere problemen op te lossen.
Uit metingen komt naar voren dat de stikstofbelasting voor een groot deel wordt veroorzaakt door de veeteelt in Nederland (in de vorm van ammoniak). Een andere deel (de stikstofoxiden) komt dus elders vandaan zoals uit uitlaten van auto’s en vliegtuigen of uit schoorstenen van industrie. Een belangrijk deel van het verminderen van de stikstof zal dus bij de landbouw vandaan moeten komen, maar ook andere bronnen moeten hun aandeel leveren.
Wat doet It Fryske Gea zelf?
Natuurbeheerders zoals It Fryske Gea kunnen stikstofgevoelige natuur zo goed mogelijk beheren en met inrichtingsprojecten verder beschermen. Hiervoor hebben we in onze gebieden extra projecten opgestart. Ook onze eigen uitstoot als we bijvoorbeeld met machines werken, moet beperkt blijven.
It Fryske Gea zit aan tafel bij de provincie om mee te denken over de mogelijke oplossingen voor het probleem. Onze insteek is om het doel goed voor ogen te houden, en dat is het verbeteren van de omstandigheden voor de natuur. We streven daarom naar verminderen van de stikstofneerslag in samenhang met de klimaatverandering en in samenhang met het verbeteren van waterkwaliteit en het voorkomen van wateroverschot en -tekort. De visie Natuerlik Fryslân 2050 (die alle groene organisaties van Fryslân in 2021 presenteerden) geeft op hoofdlijnen aan hoe dat kan. De oplossingen per gebied kunnen en moeten overheden, boeren, inwoners en organisaties zoals It Fryske Gea samen bedenken.
Het doel
Het doel is wat ons betreft nadrukkelijk niet ‘minder boeren’ of ‘minder vee’. Wij hopen in gezamenlijk overleg tot oplossingen te komen. Oplossingen die leiden tot het behalen van de stikstofdoelen, tot vooruitgang van de natuur, ook in het boerenland én tot gezonde boerenbedrijven met een goed inkomen. Alle Friezen leven tenslotte in een (agrarisch) cultuurlandschap, waar boeren gezorgd hebben voor het landschap dat daarbij hoort. Niet voor niets werkt It Fryske Gea samen met 300 pachters in ons beheer.
We verwachten dat het wel nodig zal zijn om van de huidige intensieve landbouw te ontwikkelen naar extensievere landbouw, met meer biodiversiteit en meer gunstige effecten op de natuur. Daar horen wat ons betreft ook vergoedingen bij.
