“Natuur en cultuur gaan hand in hand”
In gesprek met Dorien Haagsma
In Nederland vind je bijna geen natuur die niet ‘aangeraakt’ is door mensen. En dus spelen cultuurhistorie en erfgoed een grote rol bij goed natuurbeheer. Ook bij It Fryske Gea wordt steeds meer aandacht gegeven aan erfgoed blijkt uit het meerjarenbeleidsplan 2027. Dorien Haagsma (46) is sinds 2018 als vrijwilliger verbonden aan de adviescommissie Cultuurhistorie & Erfgoed en denkt mee.
Naast de Raad van Toezicht adviseren drie verschillende commissies het bestuur van It Fryske Gea. Die commissies bestaan uit vakinhoudelijke experts met hart voor natuur, landschap en erfgoed. De commissie Cultuurhistorie & Erfgoed heeft twaalf leden. “Als boerendochter moest ik er wel even over nadenken toen ik werd gevraagd,” geeft Dorien aan. “Mijn vader woonde vlakbij de Workumerwaard, een van de parels van It Fryske Gea. Hij was het niet altijd eens met de natuurbeweging.”
Tegelijkertijd vond ze het een mooi en belangrijk verzoek: “Natuurorganisaties hebben de focus vaak op natuur, maar natuur en cultuur horen bij elkaar. Sterker nog, cultuurhistorische kennis is nodig voor goed natuurbeheer. Dat mag wel wat meer worden uitgedragen in Nederland. Neem nu informatieborden in natuurgebieden: daar staat vaak op welke dieren er leven, maar er staat niet bij hoe dat zo is gekomen. Dat een bepaalde vogel in een gebied leeft, heeft vaak cultuurhistorische redenen. Het heeft te maken met de bodem, met hoe het landschap erbij ligt, met welke activiteiten er vroeger hebben plaatsgevonden… Als je dat hele verhaal weet kijk je met andere ogen naar een gebied en kun je je handelen daarop aanpassen,” vertelt Dorien op bevlogen wijze.
Restauratie sluisje
De commissie Cultuurhistorie & Erfgoed heeft als taak om te adviseren. Zo’n vijf maal per jaar komen ze bijeen en daarnaast is er ieder jaar een gezamenlijke excursie met andere bestuurs- en commissieleden. Dorien: “Wij adviseren het bestuur en brengen kennis over op medewerkers zodat zij die kunnen gebruiken in hun dagelijkse werk. Het gaat dan om cultureel erfgoed, bijvoorbeeld gebouwd erfgoed zoals een molen of een state, of om groen erfgoed zoals de Slachtedijk of een park. We geven ook wel advies over het wel of niet aankopen of restaureren van een object.” Recente voorbeelden daarvan zijn de aankoop van de boerderij It Kathûs bij Nes en het herstellen van een sluisje. Dorien: “Bij zulke objecten denken wij eveneens mee over een eventuele restauratie en hoe zoiets het beste kan. In het geval van het sluisje hebben we aangeraden het niet volledig in oude staat terug te brengen, maar het alleen te restaureren waar dat technisch nodig was. Dat is niet alleen financieel beter, maar ook voor het sluisje, anders restaureer je het kapot. Bovendien zou je dan ook alle tussenliggende aanpassingen wegpoetsen. Zonde, want ook die vertellen een cultuurhistorisch verhaal.”
Kennis van gebouwen en landschap
Als klein meisje hield Dorien zo van het open Friese landschap dat ze zich afvroeg waarom mensen ooit in een stad zouden willen wonen. Die vraag leidde later tot de studie Stedenbouw- en Architectuurgeschiedenis aan de RUG. In 2004 kreeg ze haar eerste baan bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg in Zeist en daarna werkte ze bij diverse gemeenten als beleidsadviseur monumentenzorg en erfgoed. Op dit moment doet ze dat bij De Fryske Marren. “Tussendoor heb ik nog een studie Landschapsgeschiedenis gedaan. Ik had veel kennis van gebouwen, maar kwam er gaandeweg achter dat ik me ook graag wilde specialiseren in landschap.
Ringwiel en Hop
Beide studies komen samen in haar vrijwilligersfunctie bij It Fryske Gea. Ze ziet ze bovendien terug in haar favoriete natuurgebied van It Gea: Ringwiel en Hop, vlakbij de Aldegeaster Brekken, een gebied waar ze vroeger vaak doorheen zeilde en dat ze nu nog bestempelt als een van de mooiste plekken van Fryslân.
“Daar kan je rondom het water landschappen uit meerdere tijdperiodes terugvinden. Zo ligt er nog een dekzandrug uit de ijstijd (circa 20.000 jaar geleden ontstaan) en zie je hele lange sloten uit de tijd van de veenontginning (10e/11e eeuw ). Door het graven van die sloten ontstond Ringwiel en Hop! In de middeleeuwen klonk het land in door de ontwatering en kwam het steeds lager te liggen. Daardoor ontstonden die meren. Ook het gebouwde erfgoed is hier terug te vinden in het monumentale kerkje en de huisjes van Sandfirden. De naam van dat middeleeuwse dorpje verwijst naar de hoger gelegen zanderige ondergrond zoals die in de ijstijd ontstond. Als je dat allemaal weet, kijk je toch met andere ogen naar zo’n gebied?”
