Op pad met Corrie van Hilten

Maandagochtend, een paar weken na het broedseizoen. Het is doodstil als Corrie de sleutel in het slot steekt van de Buismanskoai. Als ze verder loopt, blijkt er toch leven te zijn: een ree plonst in de vangpijp en vlucht weg. Hazen sprinten door de bosjes om hetzelfde te doen en eenden vliegen op. Het is voorbij met de rust, want vandaag moet er hard worden gewerkt. 

Geen dag gelijk

Vroeger werden eendenkooien gebruikt voor de commerciële vangst van eenden om te verkopen. Tegenwoordig worden er geen eenden meer gevangen in deze kooi, maar hij wordt nog wel gebruikt voor excursies. Het onderhoud vergt veel werk. Corrie: “In het broedseizoen mogen wij de kooi niet in, maar de rest van het jaar zijn wij hier iedere maandag te vinden. De eerste paar weken staan in het teken van het begaanbaar maken van de kooi, het groen staat dan superhoog. It Fryske Gea maait gelukkig, maar wij ruimen het gras op en maken de paden en pijpen vrij. Vooral bramen nemen snel de overhand,” vertelt de boerendochter met een snoeischaar in de aanslag. 

Op haar groene overall staat met grote letters Landschapsbeheer Friesland. Dat is niet zomaar, want Corrie kreeg de overall in 1998 van Landschapsbeheer. “It Fryske Gea zocht destijds vrijwilligers voor het beheer van de kooi, maar omdat zij nog niet gewend waren om met vrijwilligers te werken, werkten ze samen met Landschapsbeheer.” Een oproep die voor Corrie op het goede moment kwam. “Het ging in die tijd niet zo goed met mij, ik had een soort van burn-out. Toen ik in de huis-aan-huis de mini-advertentie van Landschapsbeheer zag wist ik: dit is het, als ik naast mijn werk lekker fysiek in de natuur bezig ga, voel ik me vast snel beter. En zo werd ik de eerste vrijwilliger in de Buismanskoai.” Corrie vond het werk vanaf dag één fantastisch: “Er is geen dag gelijk en je ziet de natuur met de tijd veranderen. Het voelt ook heel bijzonder om op een plek te werken waar al vanaf de 18de-eeuw bedrijvigheid is. De kooiker is er niet meer, maar door ons werk blijft dit stukje cultuurhistorie wel bestaan.”

Behoud afpalingsrecht

De vrijwilligers beschermen niet alleen het cultuurhistorisch erfgoed, maar ook de natuur, want door de kooi goed te onderhouden blijft het afpalingsrecht behouden: absolute rust en stilte in een straal van 1200 meter. Belangrijk voor plant en dier. Daarnaast blijft de biodiversiteit op peil. “Wij snoeien om aan de eisen van een eendenkooi te voldoen, maar tegelijkertijd geldt dat bepaalde vegetatie het overneemt als wij dit niet zouden doen. We zagen ook elk jaar een stuk bos om, allemaal om het kooirecht, en dus de rust, te behouden. Datzelfde geldt voor het op diepte houden van de vangpijpen,” legt Corrie uit terwijl ze met een hark drek en plantenresten uit het water vist. “Maar dit baggeren is ook positief voor de biodiversiteit. Als wij het niet zouden doen, slibben de vangpijpen dicht en dat komt de levenskwaliteit van organismen en dieren niet ten goede.” 

Hoewel het vandaag niet op het programma staat, zijn de vrijwilligers de meeste tijd kwijt aan de rietmatten waar de kooiker zicht destijds achter verschuilde. Elk jaar vervangen ze een stuk scherm zodat alles binnen tien jaar in zijn geheel vervangen is.   In de jaren negentig was het nog pionieren, maar ondertussen weten Corrie en haar maten precies wat er moet gebeuren. Naast de Buismanskoai onderhouden ze nog drie andere kooien: de Mulderskooi en Casteleinskooi in Lytse Geast en de Leneskooi (voorheen Van Asperen) in Suwâld. “De Buisman kooi is met zijn grote vangplas en vijf vangpijpen de grootste en belangrijkste. Kijk om je heen, is het niet een feest om hier te werken?”

• Lijkt het u ook wel wat? Vrijwilligerswerk doen in een eendenkooi? Hulp is welkom! Mail naar: j.paulusma@itfryskegea.nl

Meer weten over eendenkooien in Fryslân?

In het in 2021 verschenen boek Eendenkooien in Fryslân 1450-2015 geeft auteur Gerard Mast in twee delen een uitgebreid overzicht van de ruim 400 eendenkooien die Fryslân in de laatste vijfeneenhalve eeuw heeft gekend.