Vismigratierivier: hoe maak je een natuurgebied?

Een gebied waar zoet en zout water langzaam vermengen, waar het water verschillende stroomsnelheden kent, waar land verschijnt en verdwijnt door het getij van de Waddenzee en er genoeg plekken zijn voor dieren om te schuilen en te eten. Het ontwerp van de Vismigratierivier bevat alle ingrediënten om straks een florerend natuurgebied te worden. Maar hoe maak je deze nieuwe natuur en hoe zorg je ervoor dat het zich daarna zelf in stand houdt? Projectmanager Ruud Kromwijk (Van Oord namens IJsselmeerwerken VOF) legt uit wat er bij de bouw van dit bijzondere project komt kijken.

Brakwatergebieden

“Aan weerszijden van de doorgang in de Afsluitdijk maken wij twee brakwatergebieden. Deze gebieden vormen voor vissen de overgang van zout naar zoet water en andersom. De omgeving is onderhevig aan het getij van de Waddenzee. Bij eb stroomt er zoet water uit de Vismigratierivier de Waddenzee in. Dit lokt de vissen naar de Vismigratierivier. Bij vloed stroomt er juist zout water het gebied in”, vertelt Kromwijk. “Gemiddeld is het er -4 meter onder NAP (een waterdiepte van 4 meter), maar in het midden maken wij een natuureiland. Hier kunnen vissen in het ondiepe water uitrusten en vogels verblijven. De stroming in deze omgeving is zwak, zodat vissen langzaam kunnen wennen aan de overgang.” Het verschil in getij kunnen bezoekers in de toekomst goed zien. Kromwijk: “Bij vloed verdwijnt het natuureiland aan de Waddenzeezijde bijvoorbeeld compleet.”

Brakwatergebied IJsselmeerzijde (in aanbouw)

Oevers voor planten, vogels en vissen

Net zoals bij een ‘echte’ rivier krijgen de oevers van de Vismigratierivier een geleidelijke afloop van land naar water. “Hierop kan de natuur goed vestigen. We kunnen de groei stimuleren, maar het gaat grotendeels vanzelf. Op dit moment zien we dat er al pioniersvegetatie ontstaat. Dat zijn planten waarvan de zaden door de lucht zijn aan komen waaien. Dat heeft alles te maken met hoe wij het gebied ontwerpen en aanleggen” licht Kromwijk trots toe. “Uiteindelijk ontstaat er een gebied waar rietkragen vormen en waterplanten vestigen. Vissen kunnen hier schuilen en vogels kunnen er broeden. Dit alles is ook goed voor de waterkwaliteit.”

Bescherming tegen kracht van het water

Van Oord maakt bij het aanleggen van deze gebieden zoveel mogelijk gebruik van zachte grond. Maar op sommige plekken zijn er grovere en zwaardere stenen nodig. Kromwijk vertelt: “We maken een aantal dammen aan de buitenkant van de brakwatergebieden en aan de buitenkant van de kronkelende rivier. Deze dammen bieden bescherming tegen golven en stroming, die de zachtere natuurdelen anders beschadigen. Voor de dammen brengen we iedere keer een klein stuk zandlichaam aan in het profiel. Dat zandlichaam dekken we daarna gelijk af met oeverbescherming van breuksteen, zodat het zand niet wegspoelt en in zijn vorm blijft.

Aanleg nieuwe dam Waddenzeezijde

Hoe houd je zachte grond op zijn plek?

“Dat is een kwestie van de lagen grond heel rustig aan ophogen, zodat er geen instabiliteit ontstaat”, vertelt Kromwijk. “Het is lastig om onder water te bouwen. De bodemlagen zijn slecht draagkrachtig en gevoelig voor zetting, wat betekent dat je rustig en laag voor laag moet aanbrengen zodat de belasting geleidelijk aan hoger wordt en de grond niet wegzakt of afschuift. Daarnaast worden de zachte grondlichamen beschermd door aan de buitenkant van de Vismigratierivier dammen aan te leggen. We verwachten dat de natuureilanden goed op hun plek blijven, maar dat blijft natuurlijk experimenteel. De Vismigratierivier is ten slotte de eerste in zijn soort.”

Een project anders dan anders

Kromwijk benadrukt de unieke situatie: “Wanneer je een dijk of standaard waterbouwkundige constructie maakt, zijn er richtlijnen waarmee je ontwerpt en het werk maakt. De Vismigratierivier daarentegen is nog nooit gebouwd. Dat laat je nadenken vanuit het projectdoel in plaats van de traditionele waterbouwkunde. Het is complex, maar wij houden van een uitdaging.”

Meer over de Vismigratierivier

Wil je meer weten over de Vismigratierivier? Bekijk de projectpagina van de Vismigratierivier of ga naar de website www.vismigratierivier.nl voor achtergrondverhalen.

Pictogram

Wil je de Friese natuur een handje helpen?

Doe een donatie
Onze website maakt gebruik van cookies en daarmee vergelijkbare technieken. Klik op 'Ik ga akkoord' om toestemming te geven voor het plaatsen van cookies. Lees meer over cookies