Turen naar vogels in noord Fryslân

Inventarisatie

Weidevogelcoördinator Jouke Vlieger maakt tijdens het broedseizoen heel wat vlieguren binnen district Noard. Sinds drie jaar krijgt hij structureel ondersteuning van mij, Uulco Hoekstra bij zijn werkzaamheden, zodat we samen een goed overzicht krijgen van de actuele stand van de vogels in de gebieden. We ontvangen vele gegevens van inventarisatievrijwilligers, maar zijn ook zelf veel op pad om de veldsituatie goed op papier te krijgen. Het inventariseren van de weidevogels gebeurt veel vanuit de auto. Door met de auto over de beheerpaden te rijden, blijven de broedvogels veel langer in hun territorium of op hun nest zitten. Met de verrekijker observeren we weidevogelgraslanden. We letten hierbij goed op het gedrag van de vogels, zodat we weten hoe ver de vogels zijn (vestigingsfase, broedfase of kuikenfase). Bij de ene vogelsoort is dit gedrag veel gemakkelijker af te lezen dan bij de andere soort. Denk bijvoorbeeld aan de wulp. Die heeft een groot territorium waardoor de broedplaats moeilijk is te lokaliseren. De grutto is in het begin van het seizoen moeilijk te plaatsen, maar gaandeweg het seizoen wordt het duidelijker. De kievit begint daarentegen heel vroeg met broeden. Als het gras in de percelen nog kort is, kun je ze vroegtijdig in het seizoen door de verrekijker op het nest zien zitten. Dit levert prachtige beelden en ons veel werkgeluk op. Door deze methode van observeren krijgen we een goed beeld, waar de vogels zitten te broeden.

“Als we eenmaal de meeste vogels op kaart hebben, kunnen we starten met het voorbeweiden van percelen in het kader van het mozaïekbeheer. We vragen dan aan de pachter of ze in kleine hoeveelheden jongvee willen brengen naar de vogelarme percelen. Het beweiden is een plus voor de vogels, want waar vee aanwezig is komt verse mest, en waar de mest ligt verschijnen vervolgens weer insecten. En deze insecten (met name muggen) dienen op hun beurt weer als voedsel voor de kuiken van de weidvogels.” – Uulco Hoekstra

Lappendeken creëren

Gaandeweg het seizoen (en als het kan om de vogels!) worden er voorzichtig kleine hoeveelheden grasland gemaaid. Dit trekt ook weer jonge vogels aan, net als volwassen vogels. Doordat het gras kort is, kunnen ze beter in de grond komen met de snavel om voedsel te zoeken. Grotere kuikens schakelen namelijk na verloop van tijd over van muggen naar wormen als voedsel. Insecten zijn te vinden in bloemrijke percelen, worden zijn daarentegen beter bereikbaar op gemaaide of beweide percelen. Door het creëren van een lappendeken in het beheer, spreken we over mozaïekbeheer voor weidevogels. De diverse soorten worden bediend op deze wijze, door gevarieerd beheer ontstaat er een zo groot mogelijk scala aan verschillende biotopen voor flora en fauna.

Waterpeil verhogen

Daarnaast wordt tijdens het broedseizoen het waterpeil omhoog gebracht, zodat de grasgroei wordt geremd. Tevens zorgt dit ervoor dat bodemdieren zoals wormen vanuit de bodem richting het maaiveld kruipen, zodat ze beter toegankelijk zijn voor vogels als voedselbron. Waar het mogelijk is, worden de waterpeilen zo hoog mogelijk opgezet.

Ook worden er de laatste jaren steeds meer plasdrasgebieden gerealiseerd, onder andere met behulp van donaties. het blijkt in de praktijk dat natte percelen als een magneet vogels aantrekken. In combinatie met het voorweiden van jongvee in lage dichtheden, vroegtijdig gemaaide percelen én bloemrijke graslanden die laat gemaaid worden, ontstaat een gevarieerd landschap waarin vogels goede kansen krijgen om te nestelen en samen met hun jongen voedsel te vinden. Het is zeer intensief werk in deze periode van het jaar, in samenwerking met vogeltellende inventarisatievrijwilligers én pachters van het grasland. Maar als het resulteert in een succesvol jaar voor de broedvogels en het levert een mooi landschappelijk beeld op, dan geeft het ons ook enorm veel energie. We hopen van elk broedseizoen een succesvol jaar te maken voor de vogels en hun opgroeiende jonge kuikens.