Schuwe struikrover bij de Schaopedobbe

Het sperwermannetje is een onderdeurtje en qua grootte vergelijkbaar met een kraai. Ze voeden zich met vinken, groenlingen en mezen. Vrouwtjes zijn bijna twee keer zo groot en jagen dan ook op grotere vogels zoals lijsters, Turkse tortels en gaaien. Sperwers gaan doldriest te werkbij de jacht. Met hoge snelheid plukken ze hun prooi uit de lucht, soms gaan ze zo op in het verschalken van hun buiten dat ze met prooi en al tegen boom of ruit aankappen. De sperwers zijn standvogels die in de winter gezelschap krijgen van soortgenoten uit het hogere Noorden. Omdat zij zich doorgaans schuilhouden in de boomkruinen is de winter, als het meeste blad op de grond ligt ,een goede tijd om de vogels waar te nemen. De sparren en dennen in de Schaopedobbe bieden dan nog enige beschutting.

Het prooiaanbod bepaalt hoe het met de sperwer gaat

De sperwer slaat vogels (is het pakken van de prooi) vooral in bossen en tuinen van dorpen. In de winter is de hoog op zijn poten staande vogel zelfs nog weleens op de voedertafel aan te treffen. Met zijn scherpe klauwen heeft de volhardende jager goed grip op zijn roofbuit. Het is trouwens onzin te denken dat roofvogels schuldig zijn aan het uitroeien van hun prooien. Het zijn juist de prooien die bepalen hoe het met de roofvogels gaat. Als er veel voedselaanbod is, leggen ze meer eieren en worden de jongen groot. Bij voedselschaarste legt een sperwerpaartje weleens helemaal geen eieren, net als de buizerd of havik. Soms schakelen ze ook over op andere prooien die wel in voldoende mate voorhanden zijn.

Verstopt in een dichte boom of struik

De sperwer heeft een glijdende vlucht, waarbij hij hoogte verliest. Dit is anders dan de havik die in een rechte lijn blijft vliegen. Daarnaast bouwt een sperwer jaarlijks een nieuw nest, doorgaans wel in de buurt van de oude broedplaats. Vaak is dat nest dicht tegen de stam aan geplaatst of in een dichte struik. De voorkeur gaat uit naar een dicht, jong bos met fijnspar en lariks. Die mix is in de Schaopedobbe voorhanden.

De jongen komen uit de in de piektijd van het uitvliegen van hun hoofdmaal, mezen. In het dichte bos jagen vader en moeder op vogels vanaf een zitplaats die ze steeds verruilen voor een andere hinderlaag. Onderwijl kijken en luisteren ze goed om een geschikte prooi te detecteren. De wintergasten vliegen vanaf maart tot april weer terug naar hun broedplaatsen in Scandinavië en Noord-Rusland.

Populariteit

Na het verbod op giftige landbouwstoffen nam het aantal sperwers weer toe. Sinds 2000 neem het aantal weer af, waarschijnlijk door toename van haviken, een belangrijke concurrent en geduchte vijand van de sperwer, en door een afname van zangvogels in het boerenland en op de Veluwe. Ook het op grote schaal dunnen of kappen van naaldbos werkt niet in het voordeel van deze energieke rover. De sperwer leeft verborgen en is vrij schuw, dat maakt hem lastig te spotten. Het aantal broedparen in Nederland bedraagt zo’n 4000 tot 5000.

Leuk weetje is dat de naam sperwer komt van spreeuwenarend, wat genoeg zegt over zijn vroegere favoriete menu. De overstap naar mezen maakt duidelijk dat de vogel niet al te kieskeurig is.

Meer lezen?

Benieuwd wat Fokke Bosker nog meer te weten is gekomen tijdens zijn tocht door de Schaopedobbe en andere gebieden in It Fryske Gea? Je leest het in de Friesland Post.