Unieke beelden van dassenburcht
De das leeft in meerdere natuurgebieden van It Fryske Gea, maar je ziet ‘m zelden. Hoe leuk is het dan dat wij de familie das via de camera van Pyt kunnen bewonderen. Pyt woont vlakbij één van onze natuurgebieden en heeft ons getipt. We zien het vrouwtje op de beelden al druk flirten, en zelfs paren, met twee mannetjes. Zouden er mini dasjes komen? We volgen de beelden en delen dit via de online media van It Fryske Gea. Krijg ook een kijkje in het leven van de das…
Een sociale boef die graag in It Fryske Gea vertoeft
Allereerst is het goed om te weten dat de das na eeuwenlange vervolging bijna was uitgeroeid in Fryslân, maar begin jaren negentig terugkeerde. Met behulp van de Stichting Das & Boom zijn er enkele dassen geherintroduceerd in de buurt van nog bestaande oude burchten. Bij It Fryske Gea was dit op de Delleboersterheide en in het Rysterbosk. Dit zijn mooie plekken voor de das. Ze houden namelijk van droge zandgronden, bosjes en houtwallen. Burchten liggen ook altijd in de buurt van gras/ akkerland en schoonwater, dat biedt voedsel, uitzicht en noodzakelijk drinkwater. Zo ook de burcht op de beelden!
Gelukkig vind je ze tegenwoordig op veel meer verschillende plekken in Fryslân, ook in onze natuurgebieden. Een tijd terug is er een dassenburchttelling geweest van de Provincie Fryslân. We telden er tientallen. Er vanuit gaand dat er in elke burcht één of meerdere dassen leven heb je het al gauw over honderden dieren. Ze leven vaak in families van 3-6 dieren bij elkaar, maar jonge mannetjes gaan op een gegeven moment op ‘zichzelf’ wonen.
Veilig thuis in de dassenburcht
Zoals wij de voordeur achter onze kont dichttrekken voor wat eigen ruimte, zo trekt de das zich terug in zijn dassenburcht. En deze ondergrondse burchten zijn geen kleine optrekjes. Ze worden soms wel tientallen jaren gebruikt, waardoor er steeds verder aan gebouwd wordt. Dassenburchten kennen meestal 3 tot 10 of meer in (en uit)gangen en ze bestaan uit een gangenstelsel van tientallen meters met meerdere ‘kamers’. Voldoende ruimte om te delen met anderen. Het is dan ook geen uitzondering dat dassen samenleven met vossen of konijnen. Ze voorzien de kamers zelfs met nuttige decoratie in de vorm van nestmateriaal. Denk hierbij aan droog gras, mos, blad en dennennaalden. Dit verzamelen ze tijdens droge nachten in de omgeving en trekken het achterwaarts de burcht in.
Aan de buitenkant van, vooral de oude, dassenburchten zie je vaak duidelijke sporen lopen. We noemen dit ook wel wissels. Daarnaast kan je een bewoonde burcht herkennen aan sporen van ‘gemorst’ nestmateriaal. Dit zie je ook duidelijk op bovenstaand filmpje. Hierin schuift de vrouwtjesdas het nestmateriaal bij elkaar met de voorpoten. Dit is waarschijnlijk voor de kraamkamer, want we hebben hier hopelijk te maken met een kraamburcht waar straks jongen worden geboren.
Verdekt opgesteld, maar waardevol voor de natuur
Hoe sociaal de das is in de omgang met andere dieren, zo schuw is hij ten aan zien van de mens. We krijgen ze dan ook maar zelden te zien. Bij onraad of verdachte geluiden en geuren blijft hij binnen. It Fryske Gea communiceert daarom niet over de exacte locaties van dassenburchten. De mens is eeuwenlang een grote vijand geweest van de das en dat zijn dassen nog niet vergeten. Ga daarom ook niet op zoek naar dassenburchten in de natuur!
Wij zijn erg blij met de aanwezigheid van deze grootste marterachtige van Nederland en willen dit graag zo houden. De das is niet alleen erg mooi met zijn zwart/wit gestreepte boevenpak, maar heeft ook een interessante leefwijze, zoals de beelden laten zien. Daarnaast zorgt hij door zijn graverij in bosgebieden voor open plekken, maar ook natuurlijke verjongeng (kiembed) en dus meer gevarieerde bossen. Dit komt onder andere door de pitjes van vruchten / bessenstruiken die hij uitpoept. Dit eet hij graag, maar ook (regen)wormen, kevers, bessen, graan, mais, paddenstoelen, muizen, kikkers… en nog veel meer. Je kan het bijna een alleseter noemen. Helaas soms ook beschermde (weidevogel)eieren.
Voortplanting enzovoorts…
En dan nu de grote hamvraag. Is de vrouwtjesdas die we op de beelden zien drachtig? Dat weten we niet. Dat er iets gaande is, dat wel!
Op de beelden zie je één vrouwtjesdas en twee mannetjes die haar het hof proberen te maken. Dit gaat gepaard met mooie sociale gebaren, zoals konten tegen elkaar aanwrijven, om elkaar heen draaien, paren, maar ook gevechten tussen de mannetjes. ‘Fuort do, dit wyfke is fan my!’, Een duidelijk signaal van één van de mannetjes. Ze besluipen elkaar en wachten af wat het vrouwtje doet. Dassen zijn niet strikt monogaam, maar blijven wel vaak levenslang samen. Het ritueel herhaalt zich dan ook meerdere dagen. Verder zien we het vrouwtje bij de burcht druk in de weer. Ze verzamelt nestmateriaal, maakt ruimte in de burcht en drinkt water uit de sloot. Hard werken maakt dorstig.
Je ziet helaas niet aan het uiterlijk van de das of ze drachtig is. Wel is het de periode van de paartijd. Hierbij moeten we ook vertellen dat de eicel zich meestal in december vastzet, waarna er na zeven weken twee a drie jongen worden geboren. Vaak tussen half januari en maart. De paring op de beelden zorgt dus waarschijnlijk pas voor jongen in 2021. Mochten er nu ook jongen uit het nest komen, dan heeft de bevruchting al in 2019 plaatsgevonden. Pyt houdt, de familie das op gepaste afstand in de gaten en, ons allemaal op de hoogte. Wordt vervolgd!
