Ontwikkeling It Kathûs
Alles waar It Fryske Gea voor staat, komt samen in It Kathûs. Gelegen aan de Sodumerdyk, in het veenweidegebied ten noordoosten van Nes bij Akkrum, in het stroomdal van de Boarn. De Friese stelpboerderij uit 1904 was vroeger één van de kloosterboerderijen die hoorde bij het klooster van de Duitse Orde in Nes. Het pand heeft daarom een hoge monumentale en cultuurhistorische waarde. Het erf en het omliggende grasland dragen sporen van een geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen.
De autentieke stelpboerderij It Kathûs
Het woongedeelte van It Kathûs is bijna onaangetast. Het omvat een betegelde gang met lambrisering, een keuken, een opkamer en een pronkkamer die alle drie voorzien zijn van bedsteden. De pronkkamer heeft een authentieke lichtgroene betimmering met decoratieve schilderingen zowel op de wanden als het plafond. In het midden van de boerderij is er een kelder met groene estrikken (tegels), op de zolder staat nog het authentieke spekhok. Het deels omgrachte erf staat al eeuwenlang op de kaart. Ook de stookhut en het varkenshok zijn hier og aanwezig. Tel daarbij op het ‘volstrekt gaaf bewaarde eeuwenoude cultuurlandschap van het ‘fûgeltsjelân’’ en het cultuurhistorisch en landschappelijk belang van It Kathûs is zonneklaar.
Ingrijpende opknapbeurt
De staat waarin het pand verkeert, laat helaas te wensen over. Aan de hand van onderzoek heeft It Fryske Gea de boerderij eerst wind- en waterdicht gemaakt . Pas daarna kan er nagedacht worden over een nieuwe bestemming van de boerderij. Het erf is alvast opgeschoond, de stallen zonder monumentale waarde – waarin asbest was verwerkt – zijn gesloopt. Ook verwilderde, in de jaren zeventig aangeplante, struiken in de voortuin zijn verwijderd. Zo komen de leilindes bij de keuken beter tot hun recht. Enkele essen met essentakziekte zijn gekapt en de singel is gesnoeid zodat de bomen weer kunnen uitlopen.
Zoektocht naar een nieuwe bestemming
It Fryske Gea probeert de omgeving zoveel mogelijk te betrekken bij de toekomst van It Kathûs. Zo is er een open dag geweest en een inloopavond om te praten over de ideeën voor een nieuwe bestemming. Wordt het een kenniscentrum voor natuurinclusieve landbouw, een multifunctioneel gebouw of een zorgcentrum? Er is veel mogelijk, zolang er maar de gewenste rust blijft voor de vele weidevogels die er elk voorjaar een plek zoeken om te broeden. Ook de waarden van het cultuurhistorische landschap moeten in tact blijven. Eind 2024 moet er een plan liggen over de toekomst en daarna begint het echte werk. Want het opknappen van de boerderij is de moeite waard maar wel een flinke klus.
It Fryske Gea werkt in dit project nauw samen met Samen met Veenweide Atelier, een project van Arcadia geleid door Henriëtte Waal, in samenwerking met OOZE Architects. Het Veenweide atelier is een laboratorium voor eco-sociaal ontwerp. Het brengt ontwerpers, boeren, wetenschappers, beleidsmakers en bewoners samen om tot vernieuwende oplossingen te komen voor een duurzame transitie die goed is voor mens, natuur en bedrijvigheid.
Arcadia is het vervolg op Leeuwarden-Fryslân 2018, Culturele Hoofdstad van Europa. Elke drie jaar organiseert Arcadia samen met vele partners een cultuurtriënnale met een 100-daags cultureel programma, in Fryslân. De eerste editie vond plaats in de zomer van 2022, met projecten zoals Bosk, Paradys en IIS. De tweede editie is van 17 mei t/m 24 augustus 2025. Meer informatie over het programma van Arcadia vind je op www.arcadia.frl.
Indienen ideeën voor It Kathûs
Particulieren en organisaties konden tot 16 september een plan indienen voor de toekomstige exploitatie van de boerderij. Momenteel zijn we de inschrijvingen aan het beoordelen.
