Ontdek
Het Rysterbosk, gelegen in het schilderachtige landschap van Gaasterland, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de zeventiende eeuw. Huize Rijs en de Slottún speelden daarbij een grote rol.
Praktische info
Wie al eens in het Rysterbosk heeft gewandeld, komt er vast terug. Voor wie het prachtige bos in de Zuidwesthoek nog niet kent, is het een echte aanrader. De statige lanen, de kronkelige paadjes, de historische kenmerken, de bijzondere plekjes en doorkijkjes, de grote verscheidenheid aan flora en fauna en niet te vergeten de majestueuze monumentale eeuwenoude beuken maken het Rysterbosk tot een bijzonder bos.
De Slottún is, ook voor mindervaliden, goed toegankelijk via brede, verharde paden en het hele jaar geopend. Om de slottuin te bezoeken parkeer je aan de noordzijde van het Rysterbosk (parkeerplaats Murnserleane). Er stopt ook een bus naast de slottuin.
De grondlegger van het Rysterbosk, was de Hollander Hiob de Wildt. In 1676 verwierf hij uitgestrekte woeste gronden nabij Rijs, waar hij Huize Rijs liet bouwen. Rondom het huis liet hij een tuin, park en wandelbos in barokke stijl aanleggen. De Wildt was een pionier. Hoewel zijn tabaksplantage mislukte vanwege het klimaat, bracht het productiebos wel welvaart.
Bijzonder was de aanleg van een sterrenbos waar meerdere lanen samenkomen in markante ronde kruisingen, de rondelen. De bekendste laan in het Rysterbosk is de Murnzerleane, die vanaf de hoofdingang aan de Van Swinderenlaan in Rijs naar het IJsselmeer leidt. Drie generaties De Wildt hebben door het ontginnen van woeste grond hun stempel gedrukt op Rijs en Gaasterland. Toen de weduwe van kleinzoon David trouwde met Ulbo Aylva Rengers, kwam het landgoed in nieuwe handen.
Door zijn huwelijk in 1834 met de erfgename van Rijs, Constantia Johanna Rengers (1795-1859) werd de heer Gerard Regnier Gerlacius van Swinderen (1804-1879) eigenaar van Huize Rijs. Hij was sinds 1835 grietman in Friesland. Deze functie wordt vanaf 1851 burgemeester genoemd. Bovendien was Van Swinderen ook lid van de Eerste Kamer. Deze adellijke familie is van grote betekenis geweest voor Gaasterland, zowel bestuurlijk als voor de veelal arme bevolking. Hij liet in 1847 het oude Huize Rijs afbreken en een nieuw ‘slot’ bouwen.
In 1934 was het groot feest in Rijs. De familie vierde feest omdat de familie Van Swinderen zich honderd jaar geleden in Rijs had gevestigd. Maar al enkele jaren later overleed een van de laatste bewoonsters van het huis. Deze bewoonsters waren Johanna Constantia Jacoba (1871-1936) en Quirina Jacoba Johanna van Swinderen (1876-1958), kleindochters van de bouwheer uit 1847. Na het overlijden van de eerste werd Huize Rijs verkocht door haar zuster, en nog geen jaar later, in 1937, werd het huis al afgebroken. Ook de bomen in het park rond het huis werden geveld en gerooid.
Algemene donatie
Geniet jij ook zo van de Friese natuur en wil je dit in de toekomst blijven doen? Steun It Fryske Gea in haar werkzaamheden voor natuurbehoud, ontwikkeling, maar ook natuureducatie. Zodat jij en toekomstige generaties kunnen genieten van de pracht van Fryslân!
Toen It Fryske Gea in 1941 het Rysterbosk aankocht, kreeg de plek een nieuw belang: het behoud van natuur en landschap voor toekomstige generaties. Het terrein van Huize Rijs en de slottuin bleef buiten deze aankoop, maar kon in 2005 verworven worden. Vervolgens werd de slottuin gerestaureerd, waarbij de plek van het huis zichtbaar werd gemaakt met een laag muurtje. In 2010 maakte de Friese kunstenaar Ids Willemsma een nieuwe, moderne toegangspoort voor het voormalige Huize Rijs.
In 20…? kwam Huize Rijsterbosch in bezit van It Fryske Gea. Het hotel is gebouwd in … en is een gemeentelijke monument. In het statige witte pand is nu een B&B en een restaurant gevestigd. Het pand geeft het Rysterbosk een passend aanzicht met de grandeur van weleer.
Jonker Jan van Swinderen, één van de 19e eeuwse eigenaren van Huize Rijs, stond bekend als weldoener. Hij was echter zo vrijgevig dat hij bijna zijn gehele bezit in 1897 moest verkopen. Nadien is er veel bos door ontginning verloren gegaan. Gelukkig bleven het Rysterbosk en in eerste instantie ook Huize Rijs gespaard, maar in 1937 werd ook dit verkocht samen met de slottuin en helaas gesloopt. De mooie tuin in Engelse landschapsstijl verwerd tot weiland. It Fryske Gea, dat in 1941 eigenaar was geworden van het Rysterbosk, kon in 2005 de grond aankopen en plannen maken voor de herinrichting. In 2010 is de lusthof van weleer vervolgens in ere hersteld.
De Slottún kreeg een nieuwe artistieke toegangspoort en aan de voorzijde van de tuin keerde de slotgracht terug. In de achtertuin zijn de vijver en de slingerpaden hersteld. Ook is de boomgaard met oude Friese fruitrassen opnieuw aangelegd. Bijzondere bomen en struiken maar ook, stinzenplanten en een breed scala aan inheemse planten zorgen het hele jaar door voor een kleurig palet. Stenen muurtjes geven de contouren van het afgebroken Huize Rijs weer, het ooit zo beeldbepalende pand wordt daarmee weer enigszins beleefbaar.
Eropuit
