Ontdek
De Joodse begraafplaats in Noordwolde ligt verscholen in het landschap en wordt omringd door een wal met hoge eiken. Van 1750 tot ongeveer 1870 maakt een kleine Joodse gemeenschap onderdeel uit van Noordwolde. In die periode werd deze begraafplaats in gebruik genomen. In de loop der jaren vertrok een groot deel van de gemeenschap naar Steenwijk en Gorredijk. De synagoge in Noordwolde werd daarom in 1876 verkocht. Daarna werd de begraafplaats niet meer gebruikt.
Praktische info
Het Jodekarkhof Noordwolde is op gepaste wijze vrij toegankelijk. Bezoek het voorterrein met het herdenkingsmonument en betreed de rand van de begraafplaats maar niet het middendeeel. Dit laatste met het oog op respect voor de tradities van de Joodse gemeenschap die al jaren bestaan.
Parkeren kan het beste langs de weg aan de Schapendrift in Noordwolde.
Het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) heeft It Fryske Gea gevraagd om de begraafplaats te beheren. Van de twee Joodse begraafplaatsen in Fryslân die in beheer zijn bij It Fryske Gea heeft die in Noordwolde de oudste papieren. Hoewel er meerdere graven zijn op deze plek zijn slechts een drietal, deels gebroken, zerken zichtbaar aanwezig. De plek en het beheer van de Joodse begraafplaats is sober van aard. Deze natuurlijke plek met een bijzonder geschiedenis past goed bij de opgave van It Fryske Gea om de Friese cultuurhistorie te beschermen en te behouden.
Er liggen op deze afgelegen plek nog maar drie brokstukken van zerken, waarvan de oudste steen van Jette/Judic Mozes Levi Segal dateert van voor 1811. Achter de beukenhaag staat een monument ter herinnering aan de Joodse oorlogsslachtoffers uit Oost- en Weststellingwerf.
Op het monument op het voorterrein van de begraafplaats staan zo’n veertig namen van in concentratiekampen vermoorde Joden. In april 2025 werd daar nog een ontbrekende naam aan toegevoegd. De plaatsnamen Auschwitz, Sobibor, Kdo, Birkenau, Vught en Monowitz vormen een lugubere landkaart van afschuwelijke plekken waar zij ver van huis stierven. Het is een herinnering die de Joodse begraafplaatsen ook levend houden en die de beëindigde levens verbinden met het landschap en de geboortegrond die hen vanouds dierbaar waren. ‘Moge hun ziel gebundeld zijn in de bundel van het eeuwige leven’, luidt de tekst op de zuil. De stilte van de kleine, intieme begraafplaats in Noordwolde past daarbij.
Voor Geert van der Laan is het al jaren vaste prik. Nadat hij eerst als medewerker van It Fryske Gea zorg droeg voor het onderhoud van de Joodse begraafplaats bij Noordwolde, doet hij dit nu als vrijwilliger. ‘Het is een mooi plekje, waar ik graag kom.’ Als hij zin heeft, gaat hij er graag een paar uur werken. Snoeien, maaien of bladeren opruimen, er is altijd wel wat te doen.
“Er zitten veel vogels, een specht heeft een gat in een van de bomen gemaakt voor een nest. Een eekhoorn heb ik er ook wel eens gezien. Ik vermaak me er goed en vindt het belangrijk dat de plek behouden blijft.”
Een groen hart voor het Friese landschap
Trots zijn wij op onze vrijwilligers! Zonder hen kunnen wij onze missie niet volbrengen: het beschermen, behouden en ontwikkelen van natuur en erfgoed. Draag jij het Friese landschap ook een groen hart toe?
