Ontdek de
Het restant van de oude poldermolen in de Lytse Saiterpolder bij Wartena is sinds enkele jaren volledig gerestaureerd en heeft zijn status als Rijksmonument behouden. In 2020 waren er nog twijfels over het lot van de molen: was het restant nog monumentaal genoeg om te bewaren, of was sloop onvermijdelijk? Het idee om de molen te slopen was destijds niet vreemd.
De molen stond al lange tijd ongebruikt in de Lytse Saiterpolder, onderdeel van Nationaal Park De Alde Feanen. Hoewel de molen oorspronkelijk tussen 1850 en 1876 als spinnekopmolen was gebouwd, was dat nauwelijks nog te herkennen. De wieken en de molenkop ontbraken, en enkel de romp van ongeveer vier meter hoog stond er nog, zonder de oranje dakpannen die er ooit op lagen.
Praktische info
De Lytse Saiterpolder is een deelgebied van de Alde Feanen. In de Alde Feanen zijn een aantal gebieden vrij toegankelijk voor publiek op de aangegeven wegen en paden. Van 15 maart t/m 15 juli is het broedseizoen en zijn er gebieden gesloten voor bezoekers.
De Saitermolen is vanaf het water bij het Prinses Margrietkanaal en de Wiide Saiter goed te zien.
Bezoek ons informatiepunt aan de Wiidswei 32 in Earnewâld om meer te ontdekken over het gebied. Daar is ook een toeristische kaart van de Alde Feanen te koop. Onze vrijwillige-medewerkers heten je van harte welkom.
Tijdens een veldbezoek in 2020 zag een molenexpert van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de bijzondere waarde van de molen en noemde deze een zeldzaam overblijfsel uit het verleden. Een sloopvergunning kwam hierdoor niet meer in aanmerking.
De houten poldermolen stond oorspronkelijk op ronde veldkeien en werd later, om meer wind te vangen, op een muurtje van een meter hoog geplaatst. Rond 1950 werd het werk van de wieken overgenomen door een dieselmotor, waardoor de kop en de wieken werden verwijderd. De motor is inmiddels verdwenen, maar de schroefas en tandwielkast met V-snaaraandrijving zijn nog aanwezig en dragen bij aan het historische karakter van de molen.
Van de spinnekopmolens in De Alde Feanen zijn er in de omgeving nog twee bewaard gebleven: de Princehofmolen en molen de Ikkers. Daarnaast zijn er ook spinnekopmolens op het eiland de Burd en Goingahuizen.
De Alde Feanen is inmiddels een populaire bestemming voor watersporters, fietsers en natuurliefhebbers. Het idyllische landschap van rechte vaarten, plassen en rietkragen trekt jaarlijks veel bezoekers. Maar het gebied heeft een lange geschiedenis van intensief werken, vooral in de landbouw.
Sinds de 10e eeuw werd het veen door boeren ontwaterd en geschikt gemaakt voor akkerbouw. Later, toen het veen begon in te klinken, werd het gebied vooral gebruikt voor gras- en hooiland. Eind 17e eeuw, toen turf als brandstof steeds populairder werd, werd het veen afgegraven, wat leidde tot het ontstaan van petgaten en legakkers. In de late 18e eeuw werden delen van het gebied weer ingepolderd, waaronder de Lytse Saiterpolder, waar de molen zijn dienst deed.
Help mee!
Help mee om de rijke cultuurhistorie van Fryslân te behouden! Samen kunnen we ervoor zorgen dat toekomstige generaties hier blijvend van kunnen genieten.
Spinnekopmolens zoals die in de Lytse Saiterpolder waren ooit een vertrouwd onderdeel van het Friese landschap. Deze molens werden door boeren regelmatig verplaatst wanneer dat nodig was. Oorspronkelijk stond de molen in de Lytse Saiterpolder bij de Saiterpetten, maar toen de nabijgelegen boerderij werd verplaatst richting het Prinses Margrietkanaal, is de molen naar de oude locatie van de boerderij verplaatst. Lange tijd stond de molen verborgen tussen riet en struiken, maar door restauratie is hij nu weer goed zichtbaar. Vanaf het Prinses Margrietkanaal en de Wiide Saiter is de molen nu duidelijk te zien.
Eropuit
