De Zwarte Stern, een prachtige vogel die symbool staat voor het laagveenlandschap waarin moeras, schoon water en bloemrijke graslanden samenkomen. Tijdens het broedseizoen heeft deze vogel grotendeels een zwart lichaam met asgrijze bovendelen. Buiten het broedseizoen vallen ze minder op, met een witte kop en lichaam, met enkele zwarte accenten op het achterhoofd en een vlekje achter het oor.
De geschiedenis van de zwarte stern in Nederland vertelt een verhaal van afname en bedreiging. Rond 1900 waren er nog 10.000 tot 20.000 paren die broedden in het laagveen, langs grote rivieren en op vennetjes van zandgronden. In 1975 was dit aantal gedaald tot twee- tot drieduizend nesten, en sinds 1990 schommelt het rond de 1400 nesten. In Fryslân broedden afgelopen jaar 215 paar, dat was een record sinds 1995. Over de afgelopen ca. 15 jaar broedden er gemiddeld 150-200 broedpaar. De zwarte stern staat dan ook op de Nederlandse Rode Lijst als een bedreigde soort.
Deze bijzondere vogel heeft zeer specifieke eisen voor zijn leefomgeving. Hij heeft schoon water nodig, geschikte broedplekken, rust, overvloedige insecten en jonge vis als voedselbron. Het verdwijnen van drijvende waterplanten, zoals krabbenscheer, heeft zijn geliefde nestplaatsen doen verdwijnen. Gelukkig gaat het nu, door jarenlang beschermingswerk, beter met de zwarte stern.
De beste tijd om de zwarte stern te spotten is in mei, juni en juli, wanneer ze boven het laagveenmoeras vliegen. Ze beginnen hun trek naar Nederland vanaf half april, en vliegen in augustus weer terug naar Afrika om te overwinteren. Zwarte sterns hebben één legsel per jaar van twee tot drie eieren, met een broedduur van ongeveer twintig dagen.
Let op: tijdens de broedtijd zijn ze erg kwetsbaar. Verstoring van deze vogels heeft grote gevolgen. Er zijn recente voorbeelden bekend waarbij alle jongen van de kolonie dood zijn gegaan doordat de kolonie eenmaal werd betreden tijdens het broedseizoen. Als de jongen worden opgeschrikt, vluchten ze van het nest af, dat maakt ze kwetsbaar voor onderkoeling en predatie. Vervolgens kunnen ze het ouderlijk nest niet op tijd terug vinden, met alle gevolgen van dien.
Het liefst maakt de stern een nest op de drijvende matten met vegetatie, zoals krabbenscheer. Maar door het verdwijnen van drijvende waterplanten verloor hij zijn voorkeursnestplaats. De zwarte sterns gingen daardoor noodgedwongen op de drijvende wortelstokken van waterlelie broeden. Dat bleek geen goede keus, want het uitkomstsucces van de eieren was erg laag.
Om ze te behouden plaatsen we elk jaar kunstmatige nestvlotjes op het water, met hulp van vrijwilligers. De kwaliteit van de vlotjes is belangrijk voor een goed broedsucces. Hoe lager de vlotjes in het water liggen, hoe groter de kans op succes. De vlotjes worden van PVC buis gemaakt met een netje van gaas. Op het net wordt een stuk graszode op de kop gelegd met daar bovenop natte modder.
Jouw hulp maakt het verschil
It Fryske Gea zet zich dagelijks in om het Friese landschap te beschermen en te behouden. Van bedreigde diersoorten tot zeldzame plantensoorten. Door natuurgebieden te beheren en te ontwikkelen, zorgen wij ervoor dat de biodiversiteit blijft groeien. Maar dat kunnen wij niet zonder jouw steun!
In It Fryske Gea
Als je geluk hebt, kun je de zwarte stern in verschillende natuurgebieden van It Fryske Gea zien.
Toch kunnen marterachtigen de vlotjes nog zwemmend bereiken en dan in een keer een hele kolonie plunderen. Daarnaast blijkt dat jongen vaak ondervoed raken door onvoldoende voedselaanbod en een sterke afhankelijkheid van een of twee prooitypen. Als die door slechte weersomstandigheden een keer niet overvloedig beschikbaar zijn, sterven de jongen alsnog van de honger. Daarom is de zwarte stern ook zo’n goede graadmeter voor de kwaliteit van het landschap, ze hebben verschillende biotopen nodig zodat ze telkens ergens een prooi kunnen bemachtigen.
Met de inzet van organisaties zoals It Fryske Gea en toegewijde vrijwilligers, gaat het gelukkig beter met de zwarte stern. Het plaatsen van nestvlotjes en het behoud van geschikte broed- en leefgebieden zijn essentiële stappen naar een positieve toekomst voor deze vogel in ons unieke laagveenlandschap. Verbetering van de voedselsituatie en rust is van vitaal belang om het voortbestaan van deze soort te waarborgen.
