In de geur van stro en hout, tussen de gebinten van schaapskooi Oan ’e Wyk in Bakkeveen, zit Jan Falkena op een houten stoel. Zijn handen bewegen ritmisch terwijl hij met riet en vlas een stevige eendenkorf vlecht. “Pure ontspanning dit”, vertelt de 81-jarige vrijwilliger die dit oude ambacht ook graag doorgeeft via workshops.
Al eeuwenlang worden eendenkorven ingezet om wilde eenden een beschutte nestplaats te bieden. Voorheen hadden mensen de eieren nodig om in eten te voorzien, intussen is het vlechten van eendenkorven immaterieel erfgoed. Jan: “Bovendien komt zeventig procent van de broedsels niet uit door predatie. Een mand beschermt in de broedperiode.”
Al ruim twintig jaar geeft Falkena excursies door het Mandefjild. Ongeveer net zolang werkte hij een dag per week als beheervrijwilliger bij de schaapskooi, maar daarmee hield hij vorig jaar op. “Ik geef nog wel rondleidingen door Park Olterterp. Al die vrijwilligerstaken pakte ik op toen ik met pensioen ging. Later kwam het eendenkorfvlechten er nog bij.”
Als boerenzoon uit Sneek groeide Jan op met eendenkorven in de sloot. Toen hij met zijn vrouw verhuisde en in Ureterp in een huis met een sloot kwam wonen, was hij er gauw uit: er moesten twee korven komen. “Het materiaal in de winkel stond me niet aan en dus gaf ik me op bij ambachtsman Gjalt de Groot om het vlechten te leren. Dat was in 2010.”
Vroeger had bijna elk dorp een eendenvereniging. De leden betaalden een klein bedrag om een mand uit te mogen zetten. Van de opbrengst werden de dorpseenden in strenge winters gevoerd. Jan: “Om de traditie van het vlechten te behouden richtten wij in 2012 ‘De Strampel’ op, de Fryske Feriening fan Einekoerflechters, een levende vereniging die ook voorziet in cursussen en demonstraties.”
Verwonder je over het prachtige uitzicht
De perfecte plek om vogels te bekijken zonder ze te verstoren is in één van onze top 5 vogelkijkhutten. Onze vogelexperts hebben de beste locaties in It Fryske Gea voor je op een rij gezet.
Op bekwame wijze houdt Jan het riet op zijn plek, haalt het vlas door de naald en zet daarmee het riet vast. In het decor van de lege schaapskooi vormt de ambachtsman een prachtig plaatje. Vanavond overnacht de kudde Drentse heideschapen van It Fryske Gea hier weer, maar nu is de kooi leeg. “Je kunt ook vlechten met haverstro of wilgentenen, maar ik gebruik het liefst bladriet en vlas. Dat buigt makkelijker. Ik maai en droog het riet zelf, net na de langste dag, daarna zet ik het hier op zolder neer, klaar om te gebruiken voor cursisten.”
Aanvragen voor workshops gaan meest via De Strampel, maar deze winter gaat Jan voor het eerst workshops houden voor eendenkooivrijwilligers van It Fryske Gea. “Eendenkorven passen natuurlijk perfect in een eendenkooi, dus hoe mooi is het om het ambacht door te geven aan die specifieke vrijwilligersgroep? De korven die ze vlechten kunnen na de winter de kooi in. Zo’n beheergroep kan ook mooi broedsels inventariseren.” Een workshop duurt een dag, volgens Jan. “Dan weet je hoe het vlechten werkt, welke vorm je moet maken en welke materialen je kunt gebruiken. Uiteraard is het vervolgens zaak om je techniek te perfectioneren”, onderwijst de leermeester.
Zijn eigen mand krijgt ondertussen goed vorm. Met de klomp checkt hij het formaat. “De klomp moet door de hals passen. Zo’n mand vlechten is je reinste ontspanning. Thuis zit ik vaak in de garage, tijdens het vlechten overdenk ik de wereld en kom tot mezelf.” Jan maakt tussen de 30 en 50 korven per jaar. Een vaste klantenkring neemt ze af en in oktober verkoopt hij korven op de Groene Markt van de Gaasterlandse Natuurweek. “Ik plaats ook altijd een korf in Park Olterterp, bij het hoofdkantoor van It Fryske Gea, en natuurlijk twee thuis.”
De Ureterper geeft graag nog een paar laatste tips: “Manden moeten net na 15 februari worden geplaatst. Als je de korf weer opruimt als de kuikentjes eruit zijn, gaat hij wel drie of vier jaar mee. Sommige mensen laten de korven staan omdat ze het een mooi gezicht vinden. Ook prima, maar dan is hij na twee jaar stuk. Belangrijk is ook dat je er ieder jaar nieuw nestmateriaal in legt, wat kort geknipt riet bijvoorbeeld. Doe je dat niet, dan trekt de eend het uit de mand en gaat hij kapot.”
Na ruim twee uur van buigen, binden en bijsturen is de mand af. Tevreden kijkt Jan naar het resultaat. Een ambachtelijk kunstwerk, klaar om een veilige plek te bieden aan een wilde eend.
