Natuurlijke klimaatbuffers

Wat zijn natuurlijke klimaatbuffers?

Allereerst een korte uitleg van de term natuurlijke klimaatbuffers. Dit zijn gebieden waar natuurlijke processen de ruimte krijgen, zodat ze kunnen meegroeien met klimaatverandering. Hiervan profiteert zowel mens als natuur met als resultaat een veiliger en mooier Nederland. Bij de tot totstandkoming van natuurlijke klimaatbuffers worden klimaat- en natuuropgaven altijd gekoppeld aan een maatschappelijke opgave. De verbinding tussen deze twee genereert meerwaarde (win-winsituatie). Denk hierbij bijvoorbeeld aan waterbuffering voor natuurherstel én voor de landbouwfunctie, of een vegetatiedak dat zorgt voor minder wateroverlast op het riool én minder opwarming binnenshuis. Om tot zulke oplossingen te komen wordt gekeken naar de ecosysteemdiensten. Dit zijn de diensten die de natuur biedt (aan de mens). Wanneer zo’n dienst kan worden benut in combinatie met een bijdrage aan biodiversiteit spreek je van een natuurlijke klimaatbuffer. Hiervoor zijn onderstaande zes soorten ontwikkeld, waarover in het filmpje uitgebreid wordt verteld.

Biobouwers (veiligheid) Gebruik van organismen om sediment vast te leggen en/of golfslag te remmen
Koolstof-sink (klimaat-mitigatie) Koolstofopslag in organische stof , moerasvorming
Groene airco (hittestress) Temperatuurverlaging door natte natuur om de stad
Natuurlijke spons (vasthouden) Vasthouden van water bovenloops
Levende kust (veiligheid) Natuurlijke duinen met stuivend zand, zandbanken en groeiende kwelders als kustbescherming
Groenblauwe ruimte (bergen) Natuurlijke overstromingsgebieden bergen het water bij hevige neerslag en piek afvoeren

Natuurlijke klimaatbuffers in Fryslân

Aan de kust in Fryslân ligt een enorme lap kwelder (buitendijkse graslanden) die naast de waardevolle natuur ook erg belangrijk is voor de veiligheid. In Nederland moeten we ons namelijk beschermen tegen het water. Vroeger bouwden we hiervoor alleen dijken, maar inmiddels weten we dat dit ook anders kan. We hebben meer kennis over de precieze werking van vooroevers en natuurorganisaties en waterbeheerders werken beter samen, zodat we het tij in ons voorbeeld kunnen laten werken. Hoe? Slik en sediment (afzetting door wind en water, zoals klei) en begroeiing (kwelderplanten, zoals slikken en schorren) werken dempend op de golfslag. Het ruige water dat op het vaste land afkomt kan de dijk beschadigen, maar door het aanleggen van begroeide vooroevers wordt dit voorkomen. Met als voordeel dat de uitvoering van de dijk minder zwaar en hoog kan, daarnaast wordt de natuurlijke aanbreng van slib (door water) toegelaten en benut. Voorbeeld proefverkwelderingsproject ‘zomerpolder weer open voor zee’ In It Fryske Gea is bij Noard-Fryslân Bûtendyks een proefverkweldering uitgevoerd. Dit houdt in dat (in 2001) op sommige plaatsen gaten in de dijk zijn gemaakt voorzien van slenken (geulen waar eb- en vloedwater doorheen stroomt), zodat de zee weer wordt toegelaten op de achterliggende zomerpolder. Met als doel: de realisatie van kwelder. Door dit binnendijkse gebied van 123 hectare open te zetten voor de zee kon het worden aangeslibt. Dit ging niet dagelijks, maar zeker sneller dan bij de achterliggende zomerpolder die maar eens in de drie jaar onder water staat. Het tussenliggende proefverkwelderingsgebied is in tien jaar dan ook met zeven centimeter gestegen (wat gelijk staat aan 4000 grote dumpers vol klei). Puur door alleen de zee toe te laten. Op de kwelder (waar geen barrières zijn) was de toename elf centimeter klei, terwijl de zeespiegel in die tien jaar twee centimeter was gestegen. Dit houdt in dat door het toelaten van de zee de kust sneller dan de zeespiegelstijging kan meegroeien. Dit is goed nieuws! Bovenal heeft de natuur er baat bij. Van één soort gras is de vegetatie toegenomen met veel meer verschillende soorten planten. Dit was na één jaar al zichtbaar en nu na tien jaar is het proefverkwelderingsgebied rijk aan alle plantensoorten die je op een kwelder verwacht. Voorbeeld koolstofvastleggingsproject ‘Blue carbon’ Een tweede project in It Fryske Gea vindt plaats op de Peazemerlannen. Want door de aanvoer van klei wordt er ook meer koolstof vastgelegd. Het is zelfs zo dat dit op kwelders nog beter werkt dan in bos. Uit onderzoek blijkt dat hier per jaar ruim drie ton CO2 per hectare extra kan worden vastgelegd. Ook hier geldt dat de zee het meeste werk doet. Tussen het Drents plateau (hoge droge zandgrond) en Fryslân (lager liggende veen- en kleigrond) lopen de drie beken Lindevallei, Koningsdiep en de Tjonger. Deze zijn vroeger gekanaliseerd met als doel teveel water (door veel regen) zo snel mogelijk af te voeren. Inmiddels weten we dat dit niet altijd de beste oplossing is en het in de lager gelegen hoofdstad Leeuwarden zelfs voor overstroming kan zorgen. Je kan het water beter vasthouden en de oude kronkels in de beken herstellen, zodat het water beter wordt verdeeld en minder snel benedenstrooms komt. Dit voorkomt te hoog water en zorgt voor een minder heftige waterpiek. En… het biedt betere condities voor de flora en fauna, waarvan onder andere de otter en libel profiteren. Voorbeeld project ‘water vasthouden door hermeandering’ In It Fryske Gea is de gekanaliseerde beek de Lende hersteld. De beek loopt nu weer slingerend door onder andere het natuurgebied de Lendevallei. Dit ziet er niet alleen natuurlijker en mooier uit, tevens profiteren dieren als de otter en libel hiervan volop. De natuur kan zo beter worden beschermd. Bovendien krijgt het gebied een recreatieve functie, met mooie fietspaden langs de sfeervolle hermeandering. Voorbeeld project ‘waterberging in zomerpolders en koolstofopslag’ In het lage moerasgebied de Alde Feanen van It Fryske Gea is sprake van twee soorten klimaatbuffers tegelijk. Eén is het vastleggen van koolstof (CO2), oftewel ‘koolstof-sink’. En nummer twee is de berging van water. Het bergen van water is vooral nodig omdat de Friese boezem (waarvan de Alde Feanen onderdeel) de verdeelkamer voor water van Fryslân is en deze te krap geworden is. Dit houdt in dat de polders die in de zomer droog staan in de winter onder water worden gezet. Op deze wijze is er meer ruimte voor het wateropslag en houdt Leeuwarden droge voeten. Daarnaast wordt het zo een prachtig rustgebied voor vogels. In de zomer zit het bloemrijke grasland vol met weidevogels. Ook leuk is dat je er in de winter kan schaatsen. De koolstofopslag gaat middels het vele riet, maar ook door verlanding met de plant krabbescheer, waarop graag libellen vertoeven. Bovendien kan het plantje veenmos tientallen keer zijn eigen gewicht in water vasthouden. Een mooie combinatie van natuurlijke buffers, waar zowel mens als de natuur baat bij heeft. Niet alleen qua veiligheid, maar ook op het gebied van economie en recreatie. Jaarlijks ontvangt het gebied namelijk een miljoen bezoekers. Meer projecten van It Fryske Gea >>