Ontdek de
Op de zuidelijke uitlopers van de dekzandkop van Lytse Geast is de Mulderskoai gesitueerd. Ooit hebben rondom deze kleine dekzandkop nog een stuk of vier andere eendenkooien gelegen. Hier kan dan ook worden gesproken van een behoorlijke concentratie aan kooien. Waar de Castleinskoai nog gedeeltelijk is gelegen in het (voormalige) kleinschalige elzensingellandschap van Lytse Geast, ligt de Mulderskoai tegen het lager gelegen gebied rondom de Ketelermar.
Vroeger zijn de landerijen rond dit meertje gebruikt als extensief hooiland. De landerijen zijn een hele poos onbedijkt gebleven. De Mulderskoai zelf komt rond 1870 binnen een winterpolder te liggen. De Ketelermar is uiteindelijk nooit drooggemaakt. In de loop van de tijd is het meertje echter deels dichtgegroeid met elzen en struiken. Het bestaat nog gedeeltelijk uit water en rietzomen.
Praktische info
Vanwege de slechte bereikbaarheid en de kwetsbaarheid is de Mulderskoai in Lytse Geast niet toegankelijk.
De eerste keer dat de Mulderskoai in historische bronnen opduikt is op de Schotanuskaart van 1685. De kooi ligt dan op land dat in handen is van de kerk van Tytsjerk. Aan het eind van de 18e eeuw verkoopt de kerk de hele kooiplaats aan het Sint Anthony Gasthuis, dat indertijd nog veel meer landerijen in de buurt van Lytse Geast bezit. Het is ook rond deze periode (1795) dat een aantal kooikers protest aantekent tegen de activiteiten van jagers. Die jagers verstoren naar verluidt de broodnodige rust rond de kooien. Het protest sorteert effect want de regels omtrent jagen in nabijheid van de kooien worden nadien aangepast. Op het gebied rond de kooien komt weer een duidelijke afpaling te rusten.
De Mulderskoai wordt begin 19e eeuw geregistreerd met een afpalingscirkel van 100 roeden (goedkoopste tarief). De omvang van deze afpalingscirkel is in de loop van diezelfde eeuw overigens meermaals gewijzigd (tot een maximum van 1500 meter). De kooi wordt in 1832 in het kadaster aangeslagen voor 35 gulden, wat niet op extreem hoge vangstaantallen duidt.
De kooikers hebben altijd veel onderhoudswerk aan kooien moeten verrichten. Te denken valt bijvoorbeeld aan het vervangen van de rietmatten. Voor zaken als het opschonen en uitbaggeren van de kooiplas wordt in historische tijden al meestal een aanbesteding uitgeschreven. Zo plaatst pachter Halbe Geerts van der Veen in 1836 een advertentie om zijn kooidobbe te laten opschonen. De plas wordt bij dit soort werkzaamheden weer op gewenste diepte gebracht.
Help mee!
Help mee om de rijke cultuurhistorie van Fryslân te behouden! Samen kunnen we ervoor zorgen dat toekomstige generaties hier blijvend van kunnen genieten.
Een interessant gegeven is dat in de 19e eeuw de kooiboerderij van de Mulderskoai nog strak tegen (en gedeeltelijke in) het kooibos ligt. Dat kooiboerderijen in de nabijheid van de kooi liggen komt van oudsher vrij veel voor, maar dat de bebouwing tot in het kooibos reikt is iets minder gebruikelijk. Begin 20e eeuw is het erf overigens weggehaald. Vervolgens is zo’n tweehonderd meter naar het noorden een nieuw erf aangelegd.
Uit het door T. Lebret geschreven ‘Rapport Eendenkooien Friesland’ blijkt dat in 1946 de Mulderskoai niet meer rendabel is. Het kooibos bestaat uit een elzenbroekbos dat op sommige punten zeer drassig moet zijn geweest. Peet G. Mulder is in de jaren ’70 de laatste commerciële kooiker op de kooiplaats. Hij vangt in die periode jaarlijks zo rond de 500 eenden. It Fryske Gea heeft de kooi naar hem vernoemd.
In 1989 verwerft It Fryske Gea het eigendom over de kooi en het nabijgelegen Ketelermar. Het afpalingsrecht wordt op dat moment niet strikt meer gehandhaafd. Tegen die tijd zijn de afpalingsborden in ieder geval al verwijderd. Jagers kunnen in principe tot aan het kooibos komen om vogels af te schieten. De boeren uit de omgeving zijn blij met deze praktijk, omdat zo ook de ganzen op hun landerijen kunnen worden bejaagd. In deze kwestie heeft It Fryske Gea zich in feite kunnen beroepen op het eeuwenoude afpalingsrecht, maar tot op heden zijn we niet overgegaan tot herplaatsing van de borden.
De Mulderskoai heeft twee vangklare pijpen die dichtbij elkaar zijn gelegen. De vanghokjes zijn slechts enkele meters van elkaar verwijderd. Bij binnenkomst in de kooi is nog een houten kooihuisje te zien. De kooiplas is vrij recentelijk uitgediept en grotendeels omwald. In de plas hangen nog een aantal eendenkorven boven het water. Langs het kronkelende kooipad zijn veel varens aanwezig.
Eropuit
