Ontdek de
In de Eanjumerkolken zijn vlakbij elkaar nog twee eendenkooien te vinden. De kooibossen vormen opvallende opgaande elementen in een grotendeels open landschap. Het gebied van de Eanjumerkolken is een voormalig kwelderbekken dat zijn lage ligging onder andere heeft te danken aan middeleeuwse zoutwinning. Bij deze winningsmethode is het zout uit met zeewater doordrenkte veenlagen gewonnen. Het gebied is van oudsher drassig en grotendeels van bewoning verstoken. Na de afsluiting van de Lauwerszee en het doorvoeren van een ruilverkaveling is de waterhuishouding in het gebied goed te reguleren.
Praktische info
Vanwege de kwetsbaarheid is de Van Asperenkoai in Eanjumerkolken niet toegankelijk.
De meest zuidelijk gelegen kooi in de Eanjumerkolken ligt binnen het dorpsgebied van Ie. In 1714 bouwt Minne Lubberts op deze locatie een eendenkooi. Met de landeigenaar van toen wordt een eeuwigdurende jaarlijkse huurovereenkomst overeengekomen. Deze bestaat onder andere uit 40 carolusgulden rente en 20 war (teleenheid voor gevangen watervogels).
Aan het begin van de 19e eeuw is de kooiplaats nog eigendom van verschillende eigenaren. De gebroeders Hartmans kopen in 1827 de boel op voor ruim 2.300 gulden. Jacob Theunis Hoekstra is op dat moment de kooiboer. In 1837 verlaten Jacob, zijn vrouw Joekje Frederiks van der Lei en hun dienstknecht Willem Teunis Hoekstra de kooiplaats, omdat Jacob dan net eigenaar is geworden van een eendenkooi in de Ternaarderpolder.
De meest noordelijk gelegen kooi in de Eanjumerkolken hoort bij het dorpsgebied van Eanjum en heeft op een gegeven moment de naam ‘Lytse Koai’ gekregen. Het stichtingsjaar van de kooi valt waarschijnlijk samen met de opstelling van een eeuwigdurend huurcontract in 1738. De kooien in de Eanjumerkolken staan in ieder geval nog niet op de Schotanuskaart van eind 17e eeuw.
Eén van de eerste gebruikers van de kooi is Foppe Foppes, die maar liefst 20 jaar kooiker is geweest op deze locatie (van 1753 tot 1773). De meeste kooikers van toen hebben gedurende hun carrière regelmatig van kooi gewisseld. Derhalve zijn ze niet heel lang op één locatie gebleven. Popke van Asperen koopt in 1857 de gehele kooiplaats voor zo’n 11.000 gulden. Hierbij inbegrepen zijn alle vogels die op dat moment aanwezig waren in de kooi/stal. Het eeuwigdurende huurrecht dat begin 18e eeuw wordt vastgelegd is rond die tijd nog steeds van kracht.
Help mee!
Help mee om de rijke cultuurhistorie van Fryslân te behouden! Samen kunnen we ervoor zorgen dat toekomstige generaties hier blijvend van kunnen genieten.
Bij de landelijke registratie van eendenkooien in 1807 is een afpalingscirkel van 300 roeden opgegeven. Dit komt grofweg overeen met de veelvoorkomende afpalingscirkel van 1200 meter. Iets later, in 1824, heeft de kooi een afpaling van 400 roeden, wat zo’n beetje de hoogst haalbare omvang van een afpalingscirkel moet zijn geweest.
De laatste kooiboer die in de kooi ook echt eenden heeft gevang is Anne Arends Castelein. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft Anne onderduikers in huis gehad. De onderduikers hebben de mogelijkheid om zich bij dreigend onheil eventueel in de eendenkooi te verschuilen. Het komt in de oorlogsjaren vaker voor dat op kooiplaatsen mensen onderduiken. Een belangrijke reden daarvoor is de geïsoleerde ligging van vele kooien.
Na het overlijden van Popke van Asperen (kleinzoon van de eerdergenoemde Popke) wordt de eendenkooi nagelaten aan It Fryske Gea. Door registratie is de afpaling van 1200 meter nog steeds van kracht. In de ruilverkaveling van Oost- en Westdongeradeel wordt het afpalingsrecht opnieuw vastgelegd.
Eropuit
