Ieder voorjaar kijken we uit naar de kleurige bloemen van de bol- en knolgewassen in het historische groen. Ze bloeien daar vaak al eeuwenlang. Vanaf de zestiende eeuw zijn de voorjaarsbloeiers die we nu kennen als stinzenplanten in ons land geïntroduceerd. En vanaf de achttiende en negentiende eeuw worden ze aangeplant in landschappelijk aangelegde tuinen en plaatsen. Hier verwilderen ze, onder toeziend oog van destijds de adel, en nu vaak de vrijwilligers van It Fryske Gea. Zij helpen ons bij het beheer en onderhoud.
De term stinzenplant is pas sinds 1932 in gebruik. Heemkundige Jacob Botke zag deze planten staan bij de Schierstins in Feanwâlden. De lokale bevolking sprak daar over de ‘Stinsblomkes’. Omdat hij dezelfde groep planten ook veel bij andere voormalige stinzen tegenkwam heeft hij deze naam geïntroduceerd. Inmiddels is het tot over de landsgrenzen een bekend begrip. Jacob Botke was in de beginjaren van It Fryske Gea actief in het bestuur van de vereniging.
Klein van stuk, maar al eeuwenlang vol kleurkracht in It Fryske Gea. We hebben het over stinzenplanten. Ze bloeien al in het vroege voorjaar en zijn op hun retour als bomen blad krijgen. Sneeuwklokje, krokus, holwortel, bostulp, Haarlems klokkenspel en adderwortel. Een afwisselende kleurenwaaier. Welke herken jij? Download onze zoekkaarten en ga op zoek naar deze kleurrijke verschijningen.
Jouw hulp maakt het verschil
It Fryske Gea zet zich dagelijks in om het Friese landschap te beschermen en te behouden. Van bedreigde diersoorten tot zeldzame plantensoorten. Door natuurgebieden te beheren en te ontwikkelen, zorgen wij ervoor dat de biodiversiteit blijft groeien. Maar dat kunnen wij niet zonder jouw steun!
Het stinzenflorapark van Martenastate in Koarnjum is aangewezen als “botanische hotspot” onder supervisie van het gerenommeerde landelijke onderzoeksbureau FLORON (FLORistisch Onderzoek Nederland). Een mooie opsteker voor ons als beheerder en voor de Stichting Martenastate. Bij de selectie van de beste locaties is gekeken naar diverse onderdelen. Bijvoorbeeld akkerkruiden, muurplanten, oude boskernen, maar ook is er gezocht naar de vijf beste locaties voor stinzenplanten in Nederland. Deze prachtige voorjaarsbloeiers zijn in Fryslân op meerdere plaatsen te bewonderen.
In de categorie ‘stinzenbos’ is landschapspark Martenastate in Koarnjum gekozen tot één van de beste locaties van Nederland. Hierbij is uitgegaan van soortenrijkdom, kwaliteit en biodiversiteit.
De stinzenplanten in het Wikelerbosk staan er al heel lang. De daslook of sipeltsjes blom (vanwege de ui-achtige geur) staat hier al sinds 1760, maar ook de vingerhelmbloem, adderwortel en gewone vogelmelk groeien volop in het Wikelerbosk. Daarnaast vind je hier de bosanemoon met dubbel gevulde bloemen, ook wel halskraaganemoon genoemd. Deze soort komt maar op een paar plaatsen in Nederland voor. Van de oude bossoorten zijn de salomonszegel en het lelietje der dalen mooie voorbeelden van bloemen die de bosbodem in het voorjaar verfraaien.
In 1910 werd Park Jongemastate al als vindplaats voor stinzenplanten opgeschreven door florist Cornelis Brakman. En ook nu is het park rijk aan vele voorjaarsbloeiers. Zo is de bodem van het park al vroeg in het voorjaar bedekt met een tapijt van duizenden sneeuwklokjes, afgewisseld met het geel van de winterakoniet. Verder groeien hier onder andere lenteklokje, gevlekt longkruid, vingerhelmbloem, holwortel, bostulp en keizerskroon. Opvallend is de Italiaanse aronskelk die in de nazomer en herfst van die merkwaardige vruchtknotsen met helder oranjerode bessen draagt.
In It Fryske Gea
Bij It Fryske Gea kun je in een aantal parken en bossen genieten van de stinzenpracht.
De kleurenpracht van de stinzenflora is een lust voor het oog. Al aan het einde van de winter bloeien ze door tot ver in mei. Het tijdstip is alleen elk jaar anders en afhankelijk van het weer, daarom is de stinzenflora-monitor ideaal. Dit hulpmiddel vertelt precies welke flora je waar en wanneer kunt bewonderen. Daarnaast geeft de ingebouwde kalender wekelijks actuele informatie en vind je meer informatie over de vele voorjaarsactiviteiten die de deelnemers aan de Stinzenflora-monitor organiseren.
Stinzenplanten zijn bol-, knol- en wortelstokgewassen die soms al eeuwen geleden zijn aangeplant op Friese landgoederen (zoals Martenastate), buitenplaatsen, boerenerven en in tuinen bij pastorieën en woningen van notabelen. De auteurs beschrijven in Stinzenplanten in Fryslân de historie, de aanleg, het onderhoud en het beheer van de stinzenflora op belangrijke vindplekken in Fryslân. En niet te vergeten achttien uitgebreide portretten van de belangrijkste soorten. Veel aandacht gaat uit naar de beschrijving van de meest karakteristieke stinzenplanten van Fryslân met prachtige namen als Haarlems klokkenspel, Italiaanse aronskelk, winterakoniet en vingerhelmbloem. Dit alles ondersteund met schitterende foto’s.
Help mee
Met jouw steun beheren we meer dan 60 natuurgebieden, behouden we de rijke cultuurhistorie van Fryslân en versterken we de biodiversiteit. Samen zorgen we voor een gezonde leefomgeving waar mens en natuur in balans zijn.
