Wist je dat uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de Exmoorpony de enige nog levende ondersoort is van het Europese wilde paard? Buiten het Przewalskipaard en de Europese Exmoorpony zijn wereldwijd alle andere ondersoorten van het wilde paard uitgestorven. It Fryske Gea liep in 1983 ver voor de muziek uit, toen we samen met het Drents Landschap een kudde Exmoorpony’s naar de Ryptsjerkster winterpolder haalden. Inmiddels zien ook andere natuurbeheerders de waarde van de Exmoorpony en worden ze gelukkig in steeds meer gebieden ingezet. Vanwege de kleine resterende populatie, worden deze prachtige beesten met uitsterven bedreigd, de reden waarom sinds 2007 het ‘Samenwerkingsverband Exmoorpony’ bestaat. Ook It Fryske Gea werkt hier natuurlijk graag aan mee, er grazen kuddes in meerdere van onze gebieden.
Duizenden jaren geleden kwam de Europese oerpony voor in het gebied tussen Noord-Frankrijk, Engeland en Zweden. In de loop van de tijd verdween dit ras door kruising met andere paarden, behalve in Exmoor, Zuidwest Engeland. Vanaf 1086 werd melding gemaakt van wilde oerpony’s in Exmoor, die door lokale boeren werden gevangen voor gebruik. Lokale fokgroepen werden opgericht in 1818, omdat men geloofde dat deze pony’s beter bestand waren tegen zware omstandigheden dan door mensen gehouden paarden. Elders in Europa verdween de Europese oerpony door kruising en overbejaging, waardoor de naam veranderde naar Exmoorpony omdat het ras alleen nog in Exmoor voorkwam.
Halverwege de vorige eeuw waren er nog maar vijftig Exmoorpony’s over in Engeland, de rest was tijdens de Tweede Wereldoorlog geslacht vanwege voedseltekorten. In 1983 begon It Fryske Gea als eerste Nederlandse natuurbeheerorganisatie met een kudde Exmoorpony’s. De meeste pony’s in Nederland en Vlaanderen zijn afstammelingen van deze kudde.
Om inteelt te voorkomen en het ras te versterken, werden in 2017 pony’s geïmporteerd uit Engeland en Duitsland. Tevens werd het Samenwerkingsverband Exmoorpony opgericht. Nederland heeft nu ongeveer 400 Exmoorpony’s, het op één na grootste aantal na het Verenigd Koninkrijk. Wereldwijd zijn er ongeveer 3500 Exmoorpony’s. Daarmee is de Exmoorpony ongeveer even zeldzaam als de reuzenpanda.
In It Fryske Gea
Als je geluk hebt, kun je de pony’s in verschillende natuurgebieden van It Fryske Gea zien.
Begrazing door Exmoorpony’s biedt verschillende voordelen voor flora en fauna in een natuurgebied. Het beheer verloopt geleidelijker en natuurlijker, waardoor er geen grote schok plaatsvindt zoals bij maaien. Gedurende de hele tijd dat de dieren er zijn, wordt het terrein onderhouden. Dit helpt andere dieren en planten in het gebied. Zo hebben bijvoorbeeld mestkevers het hele jaar door verse mest tot hun beschikking, en de vogels die van mestkevers leven het hele jaar voedsel.
Verschillende grazers laten ook een verschillend graaspatroon in het terrein zien. Runderen eten niet op de plek waar ze net gemest hebben, maar wel vlak er naast. Een paar weken later eten ze gewoon weer op dezelfde plek. Paarden en pony’s hebben echter een latrine systeem. Daar waar ze mesten, eten ze soms jaren niet. Je ziet op die plekken in het terrein ruigere vegetatie ontstaan, terwijl andere stukken tot op de millimeter afgegraasd zijn. Dat millimeteren van de vegetatie komt weer doordat paarden de vegetatie afgrazen met hun tanden, terwijl runderen dat doen met hun tong. Om de tong om het gras heen te kunnen slaan, is hogere vegetatie nodig. Met de tanden kunnen paarden het gras juist weer heel kort krijgen. Ook dit verschil geeft variatie in het effect van de begrazing van verschillende soorten grazers.
Doordat de Exmoorpony zich door duizenden jaren natuurlijke selectie heeft aangepast, heeft men bij jaarrond begrazing vrijwel geen omkijken naar de dieren. Ze hebben een dikke wintervacht die goed isoleert en zelfs sneeuw vasthoudt. Door hun aangeboren schuwheid houden Exmoorpony’s van nature afstand tot bezoekers van een natuurgebied. Met veel inspanning kun je ze wel tam krijgen, zeker als ze van jongs af aan in contact zijn geweest met mensen. Maar normaliter houden onze Exmoorpony’s goed afstand tot het publiek, en dat is goed voor de gezondheid van de dieren (ze krijgen niks gevoerd wat ze niet moeten krijgen) en veel bezoekers vinden het ook prettiger als de dieren afstand houden.
Help mee
Met jouw steun beheren we meer dan 60 natuurgebieden, behouden we de rijke cultuurhistorie van Fryslân en versterken we de biodiversiteit. Samen zorgen we voor een gezonde leefomgeving waar mens en natuur in balans zijn.
