Nationaal Natuurnetwerk: de tijd van vrijblijvendheid is voorbij

Het Nationaal Natuurnetwerk Nederland (NNN) is een integraal netwerk van natuurgebieden, dat oorspronkelijk begon als de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en is ontwikkeld om de natuur in Nederland te versterken en met elkaar te verbinden. Dit netwerk is van cruciaal belang voor het behoud van biodiversiteit, het herstel van natuur en het verbeteren van ecologische processen.

Doelen worden niet gehaald

In Fryslân ligt nog een grote opgave. Volgens het Natuurpact zou er in Fryslân 1.618 hectare van functie naar natuur moeten worden gerealiseerd en 3.869 hectare moeten worden ingericht. Uit de tussenevaluatie blijkt dat met de huidige aanpak de doelen niet worden gehaald. Een versnelling is nodig. Niet alleen vanuit het perspectief van biodiversiteitsherstel en van het beheer van de natuurgebieden, maar ook voor landbouw en de Friese economie.

De gevolgen van deze achterstand zijn groot. De biodiversiteit en de klimaatdoelen van Fryslân staan op het spel. Geef je natuur de ruimte dan kan ze beter tegen een stootje. Maar door het niet afmaken van het NNN blijven natuurgebieden versnipperd en kwetsbaar, waardoor flora en fauna zich moeilijk kunnen verspreiden, migreren en voortplanten. Ook wordt de natuur minder weerbaar tegen droogte, wateroverlast en andere gevolgen van klimaatverandering.

Actiever grondbeleid

Daarbij komt dat niet voldoen aan de wettelijke doelen kan leiden tot sancties vanuit het Rijk. Provincies zijn namelijk zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van het NNN. Het is belangrijk om nu vaart te maken. De tijd van vrijblijvendheid is voorbij. Alleen met daadkrachtig provinciaal beleid kunnen we de ruggengraat van de Friese natuur veiligstellen. En dat kan met een actiever grondbeleid en, waar nodig, verwerving met volledige schadeloosstelling – een middel dat in andere provincies effectief is gebleken zonder dat het draagvlak onder grondeigenaren verdwijnt. Het kan dus wel.

Een vaak onderbelicht maar belangrijk aspect, is de verwevenheid van natuur en landbouw. De landbouw is afhankelijk van natuurlijke processen zoals gezonde bodems, schoon water en bestuivende insecten. Tegelijkertijd heeft de natuur ook in zekere zin landbouw nodig voor beheer en onderhoud van het Friese landschap.

Investeren in natuur loont ook economisch

Natuur maakt het land ook weerbaarder tegen extreem weer. Water wordt beter vastgehouden, bodems blijven vruchtbaar en het landschap kan meer klimaatstress opvangen. Daarnaast biedt natuurbeheer boeren kansen voor een aanvullend verdienmodel. Via agrarisch natuurbeheer dragen ze bij aan biodiversiteit en verbreden tegelijk hun inkomen. Steeds meer boeren weten natuur goed in te passen in hun bedrijfsvoering.

Investeren in natuur loont, ook economisch. Volgens het CBS en de Universiteit van Wageningen gaven overheid en natuurorganisaties in 2022 zo’n 1,6 miljard euro uit aan natuurbeheer, grondaankoop en beloning van boeren voor ecologische maatregelen. In datzelfde jaar leverde de natuur zo’n 10 miljard euro aan directe baten op, onder meer via recreatie, toerisme, waterbeheer, verkoeling in steden en houtproductie. De totale maatschappelijke waarde van alle zogenoemde ‘ecosysteemdiensten’ wordt geschat op 15 miljard euro – 50 procent meer dan tien jaar eerder.

Verbonden natuur

Tijdens de coronacrisis werd duidelijk hoe belangrijk groene buitenruimte is voor de mens. Miljoenen Nederlanders trokken de natuurgebieden in voor rust en ontspanning. De vraag naar groene ruimte dichtbij is sindsdien alleen maar gegroeid.

Fryslân staat nu op een kruispunt. Door in te zetten op natuurherstel en de realisatie van het NNN, kan de provincie een toekomstbestendig en mooi landschap creëren waarin plant, dier én mens floreren. Onze oproep is duidelijk: grijp dit moment aan, zet alle middelen in en werk samen aan een veerkrachtige, verbonden Friese natuur.

Jorien Bakker, Ambassadeur Fryslân, Groningen en Wadden Natuurmonumenten
Bert Hummelen, Provinciehoofd Staatsbosbeheer Friesland
Hans van der Werf, Directeur Friese Milieu Federatie
Henk de Vries, Directeur It Fryske Gea