Bijzondere vondst bij explosievenonderzoek op het Noarderleech
Wist jij dat tijdens de Tweede Wereldoorlog natuurgebied Noarderleech een oefenterrein voor de Duitsers was? Piloten van vliegbasis Leeuwarden oefenden hier met het droppen van speciale betonnen oefenbommen en het boordgeschut. Hiervoor lagen ook verschillende oefendoelschepen en schietschijven in het gebied. In voorbereiding op het veilig kunnen uitvoeren van de werkzaamheden voor ons project Vijfhuizen ‘fan swiet nei sâlt’ heeft een explosieven opsporingsbedrijf in juli een groot aantal van deze bommen opgegraven. Met als verrassing één wel heel bijzondere bom. Wij weten nog niet precies de herkomst, maar hebben wel wat ideeën. Wie helpt ons het mee uitzoeken?
Goed om te weten is dat de betreffende bom op 2,5 meter diepte is gevonden en een opvallende koperen versiering heeft. Het element is schoongemaakt door Harry Feenstra, bewoner en gebiedskenner van de kwelders en het waddengebied.
Tot nu toe zijn er een drietal denkrichtingen over de herkomst en het gebruik van deze bijzondere versieringen:
1. Is het afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog?
In het gebied van de vindplaats was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog een oefengebied voor Duitse militairen. De versieringen op het wapen, met dubbele adelaar, duiden op een herkomst uit bijvoorbeeld Rusland, Duitsland of Oostenrijk. Misschien is het gemaakt door een soldaat uit één van deze landen die daar verbleef? Wat deze optie betreft is het onlogisch dat er zoveel concretie op het element aanwezig was. Dit is een versteende laag van zand en soms ook schelpen rondom metalen voorwerpen die langere tijd in zee hebben gelegen. Gezien de dikke laag concretie op het element zou het uit een veel oudere tijd kunnen dateren.
2. Is het een onderdeel van een schip? Of is het een windvaan?
Het zou een onderdeel kunnen zijn van een schip dat in het verre verleden is vergaan. Misschien was het een versiering en onderdeel van een schip? Bijzonder is dat er tot nu toe op deze plek geen wrak is gelokaliseerd. Mogelijk is er een relatie met de Hanzesteden/handel uit het Oostzee gebied, de Waddenzee was ooit één van de belangrijkste handelsroutes.
Door de buisvormige onderkant doet het vermoeden dat het een windvaan is, zoals je die ook wel op kerktorens ziet. Ook mede door de liggende halve maan. In de onderstaande 3D reconstructie zijn de gevonden elementen (versiering en halve maan) gevisualiseerd.
3. Zijn er connecties met Groningen?
Dit voorwerp heeft, net als in het wapen van de stad Groningen, een dubbelkoppige adelaar. Deze dubbelkoppige adelaar werd in de 15e eeuw toegevoegd aan het wapen als verwijzing naar de positie van Groningen als vrije rijksstad. Een eeuw later werd de kroon aan het wapen toegevoegd.
Help jij ons het mee uitzoeken?
Wij willen het element tentoonstellen in ons ‘Kweldercentrum Noarderleech’ in Hallum. Daarvoor zijn wij op zoek naar de herkomst en het bijbehorende verhaal. Instanties zoals het RCE (Rijkdsdienst voor het Cultureel Erfgoed) zijn gevraagd maar die herkennen het (nog) niet.
Wie herkent dit element en kan ons hierover meer vertellen? Mail je tips naar onze collega Stefien Smeding via s.smeding@itfryskegea.nl. Zij is is medewerkster Cultuurhistorie en Erfgoed binnen It Fryske Gea en heeft samen met Harry Feenstra bovenstaand bericht opgesteld.
